TPHCM chuyển mình thành trung tâm đổi mới sáng tạo khu vực - Bài cuối: Khơi thông dòng vốn để “cất cánh”
Đổi mới sáng tạo không thể tiến xa nếu thiếu dòng vốn hỗ trợ mạnh mẽ và linh hoạt. Trong hành trình hướng tới năm 2030 trở thành trung tâm khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo hàng đầu khu vực, TPHCM đang nỗ lực gỡ “nút thắt” tài chính. Bởi vì tài chính là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp (DN) phát huy nội lực, thương mại hóa nghiên cứu và bắt kịp làn sóng công nghệ mới.
Ý tưởng bị “kẹt” vì thiếu vốn
Theo Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM, hướng đến năm 2030, thành phố đặt ra mục tiêu đầy tham vọng: 40% DN có hoạt động đổi mới sáng tạo; 8–10% kết quả nghiên cứu khoa học được thương mại hóa; thành lập 5.000 DN khởi nghiệp sáng tạo và lọt vào nhóm 100 thành phố có hệ sinh thái khởi nghiệp năng động nhất thế giới. Tất cả những chỉ tiêu trên thể hiện chính sách lớn và tầm nhìn dài hạn nhưng để đạt được, tài chính vẫn là bài toán khó với phần lớn DN công nghệ non trẻ.
Băn khoăn về tài chính để đổi mới sáng tạo, ông Lê Bảo Quốc - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Công nghệ WELGUN thẳng thắn nhìn nhận, dù có nhiều chương trình hỗ trợ đổi mới sáng tạo nhưng chưa đủ sâu, chưa đủ hiệu quả, đặc biệt trong đầu tư nghiên cứu cơ bản và phát triển sản phẩm mới. DN của ông Quốc chỉ đạt doanh thu khoảng 600 triệu đồng/năm, nên dù có tài sản bất động sản, ngân hàng vẫn từ chối cho vay mua máy móc thiết bị vì doanh thu thấp. “Không có vốn, chúng tôi không thể nâng cao năng lực cạnh tranh, dù ý tưởng và thị trường đều có”, ông Quốc băn khoăn. Câu chuyện của ông Lê Bảo Quốc không phải là cá biệt. Ông Nguyễn Trung Khánh - CEO Công ty Cổ phần Công nghệ TK25 cũng chia sẻ, DN đang chuyển hướng sang nghiên cứu mạch bán dẫn cho điện toán đám mây – lĩnh vực đòi hỏi đầu tư dài hạn nhưng gặp rào cản về chi phí. Việc áp dụng các công nghệ như AI, blockchain hay điện toán đám mây đều vướng vì thiếu vốn và thiếu cơ chế thử nghiệm linh hoạt. “Sandbox được nói nhiều nhưng thực tế vẫn chưa đủ khả thi để DN mạnh dạn bước vào vùng thử nghiệm công nghệ mới” - ông Khánh nói.
Cùng chung quan điểm, nhiều DN mong muốn TPHCM cần thay đổi cách thức hỗ trợ tài chính cho đổi mới sáng tạo, không chỉ dừng ở các gói hỗ trợ truyền thống. DN đề xuất thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm dành riêng cho DN có sáng chế, ưu tiên các công ty có đăng ký bảo hộ quốc tế. Mô hình này, nếu vận hành hiệu quả, vừa giúp DN vượt qua rào cản tài chính, vừa thúc đẩy dòng chảy công nghệ và xuất khẩu sản phẩm tri thức. Một đề xuất khác cũng được nhấn mạnh là xây dựng sandbox thực chất. Nghĩa là cho phép DN thử nghiệm sản phẩm, công nghệ mới trong môi trường được kiểm soát, giảm rủi ro chi phí và thời gian xin phép. Đồng thời, chính quyền cần có hướng dẫn rõ ràng, quy trình nhanh gọn để khuyến khích DN ứng dụng công nghệ mới. “Nếu được thử nghiệm và tiếp cận vốn linh hoạt, chúng tôi hoàn toàn có thể thương mại hóa sản phẩm trong nước và vươn ra khu vực” - đại diện một startup trong lĩnh vực AI chia sẻ.
Vốn không thiếu
Nhận diện rõ “nút thắt” về vốn, bà Nguyễn Hoàng Bảo Trân - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TPHCM cho biết, thành phố đang triển khai các gói hỗ trợ tài chính và tín dụng dành riêng cho DN đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, chuyển đổi số và công nghệ cao. Song song, Sở đang xây dựng cơ chế phối hợp giữa chính quyền – DN – viện nghiên cứu, nhằm hình thành các trung tâm thử nghiệm và sản xuất công nghệ cao. Đặc biệt, TPHCM đang khẩn trương hoàn thiện khung pháp lý định giá tài sản trí tuệ và tài sản số. Đây là bước tiến quan trọng giúp DN có thể dùng tài sản sáng tạo làm tài sản thế chấp vay vốn. “Đây là cơ sở để khơi thông nguồn vốn tín dụng cho DN công nghệ, giảm phụ thuộc vào tài sản hữu hình truyền thống” - bà Trân nói.
Cùng với đó, mô hình sandbox công nghệ sẽ được hoàn thiện với các dịch vụ hỗ trợ miễn phí như tư vấn pháp lý, kết nối nhà đầu tư, chia sẻ hạ tầng thử nghiệm. Theo bà Trân, thành phố hướng đến một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo năng động và bền vững, nơi mà DN không chỉ dễ dàng tiếp cận vốn mà còn có không gian thử nghiệm, sáng tạo và phát triển công nghệ mới. “Khi tài chính, pháp lý và hạ tầng cùng vận hành trơn tru, đổi mới sáng tạo sẽ thực sự trở thành động lực cho kinh tế số”, Phó Giám đốc Sở Khoa học – Công nghệ thành phố nhấn mạnh.
Mở khóa về tài chính
Bàn về tài chính cho đổi mới sáng tạo, ông Phạm Thanh Hà – Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam khẳng định, hệ sinh thái fintech Việt Nam với hơn 150 DN đang hoạt động trong lĩnh vực thanh toán, cho vay ngang hàng, quản lý tài sản… đang là động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo mạnh mẽ. Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục triển khai các chủ trương phát triển khoa học, công nghệ và chuyển đổi số, trọng tâm là phát triển hạ tầng tài chính – dữ liệu số quốc gia, thúc đẩy AI, Big Data trong dịch vụ tài chính, đồng thời tăng cường giáo dục tài chính và bảo vệ người tiêu dùng. Cùng với đó, sự kết hợp giữa tài chính toàn diện, tài chính xanh, mục tiêu phát triển bền vững quốc gia đang hình thành hệ sinh thái tài chính hiện đại, bao trùm và bền vững, nền tảng thiết yếu cho đổi mới sáng tạo.
Theo giới chuyên gia, nửa đầu năm 2025, kinh tế Việt Nam tăng trưởng 7,52%, trong đó kinh tế số đạt 36 tỷ USD, chiếm hơn 18% GDP – con số cho thấy sức bật của công nghệ trong nền kinh tế. Dự báo đến năm 2030, tỷ trọng này có thể đạt 30–35% GDP, trong đó TPHCM được xem là đầu tàu thử nghiệm chính sách, thị trường và mô hình mới. Theo Báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ TPHCM nhiệm kỳ 2025–2030, thành phố sẽ thành lập Quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo theo mô hình đối tác công – tư (PPP), tạo cơ chế tài chính ngoài ngân sách cho khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo. Bên cạnh đó, chính sách thúc đẩy chuyển giao công nghệ và quản trị tiên tiến từ khu vực đầu tư nước ngoài sẽ giúp DN trong nước nâng cao trình độ, kỹ năng và sức cạnh tranh toàn cầu.
Một số quan điểm cho rằng, vấn đề tài chính được triển khai hiệu quả, sẽ tạo ra một hệ sinh thái tài chính mở cho đổi mới sáng tạo – nơi vốn, công nghệ và con người gặp nhau trong cùng một tầm nhìn phát triển bền vững. Đó cũng là cách TPHCM cụ thể hóa khát vọng trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu Đông Nam Á, nơi mọi ý tưởng có cơ hội trở thành hiện thực mà không bị “kẹt lại” vì thiếu vốn.
