Tìm cách hút vốn vào năng lượng tái tạo

Theo ông Lê Tuấn Anh - Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính), hiện Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ của nền kinh tế, với tốc độ tăng trưởng GDP khả quan và nhu cầu năng lượng dự kiến tăng trung bình 8 - 10% mỗi năm trong thập kỷ tới. Quy hoạch điện VIII hiệu chỉnh cho thấy, từ nay đến năm 2030, Việt Nam cần khoảng 136 tỷ USD để đầu tư vào các nguồn điện và lưới truyền tải. Nếu tính thêm nhu cầu chuyển đổi năng lượng và thích ứng với biến đổi khí hậu, tổng nhu cầu vốn giai đoạn 2022 - 2040 có thể lên tới 368 tỷ USD.

Giới chuyên gia đánh giá, Việt Nam cần tới hàng trăm tỷ USD để phát triển nguồn điện sạch. Vậy nhưng mục tiêu này đang gặp nhiều thách thức khi mà dòng vốn tư nhân, nguồn lực quan trọng nhất cho chuyển đổi năng lượng lại có xu hướng chững lại. Sau giai đoạn bùng nổ của điện mặt trời và điện gió theo cơ chế FIT (2018-2021), số lượng dự án mới giảm mạnh. Hàng trăm dự án chuyển tiếp chưa được phê duyệt giá hoặc thiếu cơ chế mua bán điện ổn định khiến nhà đầu tư lo ngại rủi ro và tạm thời “đứng ngoài”, làm nguồn vốn xã hội hóa cho năng lượng sạch suy yếu đáng kể. Đây là áp lực rất lớn đối với ngân sách Nhà nước, vì vậy khu vực tư nhân được kỳ vọng sẽ trở thành nguồn lực chủ đạo.

TS Bùi Thanh Minh - Phó Giám đốc Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ) cũng nhận định, tăng trưởng của nhiều ngành công nghiệp đang phụ thuộc ngày càng lớn vào điện sạch. Nếu không có nguồn lực đầu tư mạnh mẽ, cả an ninh năng lượng và năng lực cạnh tranh quốc gia đều bị đe dọa. Cảnh báo này phản ánh nỗi lo của cộng đồng doanh nghiệp (DN) FDI, khi họ liên tục đề nghị được cung cấp đủ điện và là điện xanh để đáp ứng các tiêu chuẩn xanh của chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ông Minh nhấn mạnh, Việt Nam từng là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển năng lượng tái tạo nhanh nhất khu vực với sự tham gia mạnh mẽ của khu vực tư nhân. Nhưng sau giai đoạn bùng nổ, thị trường bất ngờ chững lại vì rủi ro chính sách gia tăng. Điều này tạo ra một nghịch lý, Việt Nam “khát” vốn trong khi nhà đầu tư có vốn nhưng lại thiếu niềm tin để rót vốn.

Ông Lê Tuấn Anh cho biết, Bộ Tài chính luôn xác định trách nhiệm của mình trong việc hoàn thiện cơ chế tài chính, phát triển các công cụ huy động vốn, điều chỉnh các chính sách thuế, phí và cơ chế tín dụng nhằm tạo lập môi trường đầu tư ổn định, minh bạch và phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.

Còn theo chia sẻ của ông John Robert Cotton - Phó Giám đốc Văn phòng Dịch vụ Dự án Liên Hợp Quốc (UNOPS), việc đáp ứng các tham vọng của quy hoạch điện VIII, từ việc mở rộng năng lượng tái tạo đến nâng cấp lưới điện, thúc đẩy lưu trữ và giảm thiểu phát thải carbon trong ngành công nghiệp, đòi hỏi nguồn đầu tư vượt xa khả năng tài chính công. Chính vì vậy, Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Đông Nam Á (ETP) đã phối hợp với Bộ Tài chính tìm hiểu các công cụ hỗ trợ tiếp cận vốn và xác định các chiến lược mở đường cho các quan hệ đối tác công - tư hiệu quả hơn, các cấu trúc tài chính hỗn hợp và các kênh đầu tư có khả năng huy động vốn tư nhân quy mô lớn hơn.

Còn theo TS Bùi Thanh Minh, muốn thu hút các quỹ đầu tư quốc tế, Việt Nam phải có hệ thống phân loại xanh rõ ràng và tạo ra các ưu đãi đủ hấp dẫn cho trái phiếu xanh. Khi các công cụ tài chính xanh được chuẩn hóa, dòng vốn dài hạn cho các dự án năng lượng tái tạo sẽ dễ dàng hơn. Cuối cùng, việc nuôi dưỡng niềm tin của nhà đầu tư là yếu tố quan trọng nhất. Một môi trường chính sách ổn định không chỉ giúp giảm chi phí vốn mà còn tạo động lực cho các dự án mới.