Thương mại điện tử: Biến tiềm năng thành sức bật
Thương mại điện tử (TMĐT) xuyên biên giới mở ra nhiều cơ hội để hàng Việt tiếp cận người tiêu dùng toàn cầu. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành sức bật, Việt Nam cần một nền tảng vững chắc là công nghiệp chế biến hiện đại và hệ thống logistics hiệu quả.
Logistics nội địa: Chi phí cao, hạ tầng hạn chế
Bà Chảo Thị Yến, thành viên Hợp tác xã Goong (Lào Cai) phản ánh, nông dân gặp thách thức khi bán hàng trên các sàn TMĐT là phí cao, trong khi biên lợi nhuận từ nông sản rất thấp.
Bán rẻ thì lỗ, còn tăng giá lại mất lợi thế cạnh tranh. Bà Yến cũng nói thêm, các sàn áp dụng nhiều điều kiện khắt khe khiến nông dân khó tiếp cận, trong khi đó chi phí vận chuyển còn cao, thậm chí nhiều đơn hàng phải chịu mức phí gấp đôi giá trị hàng hóa.
Nhiều mặt hàng nông sản vùng miền mỗi phiên livestream bán hàng online được người dân quan tâm, nhưng lại gặp trở ngại rất nhiều trong khâu vận chuyển.
Câu chuyện nông sản lên sàn TMĐT cho thấy logistic đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển TMĐT. Với TMĐT xuyên biên giới còn gặp nhiều khó khăn nữa liên quan đến chi phí logistics.
Ông Robbin Hou - Phó Chủ tịch Phòng Thương mại Xuất nhập khẩu Quảng Đông (Trung Quốc) chia sẻ, TMĐT chủ yếu hướng đến người tiêu dùng và người mua có yêu cầu cao về tính kịp thời của logistics, hay nói cách khác, việc chờ đợi sau khi mua sắm là một quá trình khiến người mua hàng online cảm thấy hồi hộp và lo lắng. Vì vậy, việc vận chuyển nhanh chóng, hiệu quả sẽ giúp cho người tiêu dùng hài lòng hơn đối với việc mua sắm trên các sàn TMĐT. Theo ông Robbin Hou, một số dữ liệu cho thấy tỷ lệ hoàn trả của các cửa hàng quốc tế cao hơn 3 lần so với các cửa hàng trong nước. Tại sao lại có hiện tượng như vậy? Tốc độ giao hàng quá lâu khiến người tiêu dùng mất đi niềm vui khi mua hàng và đó chính là nguyên nhân khiến người mua hoàn trả.
Các ngành hàng trong lĩnh vực TMĐT chủ yếu là hàng tiêu dùng, trong đó thực phẩm chiếm tỷ trọng rất lớn. Đối với việc vận chuyển thực phẩm chắc chắn sẽ khó khăn hơn, điều này càng làm thể hiện rõ tầm quan trọng của logistics trong lĩnh vực TMĐT. Do đó, logistics chính là sự đảm bảo giao dịch và là một phần quan trọng của TMĐT.
Trong nhiều năm qua, xuất khẩu của Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng cao, với kim ngạch xuất nhập khẩu 9 tháng năm 2025 đã vượt mốc 530 tỷ USD. Việt Nam đang trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, phần lớn nông sản, thủy sản và nguyên liệu xuất khẩu vẫn ở dạng thô hoặc sơ chế, giá trị gia tăng thấp, trong khi chi phí logistics chiếm tới 16-17% GDP, cao hơn mức trung bình thế giới (10-12%).
Đối với một số mặt hàng nông sản, chi phí logistics thậm chí chiếm tới 25% giá thành, làm giảm mạnh sức cạnh tranh.
Cần xây dựng chuỗi giá trị khép kín
Theo chia sẻ của nhiều doanh nghiệp (DN) logistics, chi phí logistics cao là rào cản lớn nhất với TMĐT xuyên biên giới. Cụ thể, chi phí vận chuyển từ Việt Nam đi Mỹ hoặc châu Âu đang cao hơn 15-20% so với các nước trong khu vực. Nguyên nhân chính là do hạ tầng cảng biển, đường sắt và hệ thống kho bãi chưa đồng bộ, thiếu các trung tâm logistics hiện đại.
Phần lớn DN logistics Việt mới chỉ dừng ở dịch vụ cơ bản như vận chuyển, kho bãi, chưa tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu, dẫn đến việc phụ thuộc vào các tập đoàn logistics nước ngoài. Điều này khiến chi phí đội lên, DN trong nước mất quyền chủ động.
Để khắc phục, các chuyên gia kiến nghị, Nhà nước cần có chính sách ưu đãi đầu tư hạ tầng logistics, khuyến khích mô hình hợp tác công - tư (PPP), đồng thời hỗ trợ DN Việt phát triển logistics số, ứng dụng công nghệ trong quản lý kho, theo dõi vận chuyển, xử lý đơn hàng và thanh toán điện tử.
Từ góc nhìn tổng thể, có thể thấy công nghiệp chế biến và logistics đang là hai nút thắt quyết định khả năng cạnh tranh của TMĐT xuyên biên giới.
TS Võ Thy Trang (Khoa Kinh tế, Học Viện Tài chính) cho rằng, Việt Nam cần xây dựng chuỗi liên kết chặt chẽ giữa chế biến - logistics - TMĐT để tạo giá trị gia tăng cao và đảm bảo tính bền vững. Hệ thống logistics thông minh sẽ giúp giảm chi phí, tăng tốc độ giao hàng, trong khi chế biến sâu tạo ra sản phẩm có giá trị, chất lượng và độ tin cậy cao.
Cụ thể, Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý về logistics bền vững, khuyến khích DN đầu tư công nghệ, đồng thời triển khai các chương trình hỗ trợ chuyển đổi số trong lĩnh vực chế biến.
Các hiệp hội ngành hàng cần tổ chức đào tạo, hướng dẫn DN đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế về đóng gói, bảo quản và vận chuyển. DN phải xác định logistics và chế biến không chỉ là khâu phụ trợ, mà là chiến lược cốt lõi giúp nâng cao năng lực cạnh tranh.
