Thách thức bảo vệ bản quyền game trong môi trường số

Vi phạm bản quyền, vấn nạn nhức nhối

Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2045 đã một lần nữa khẳng định game là lĩnh vực trọng tâm và là một trụ cột quan trọng của nền kinh tế sáng tạo. Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả (Bộ VHTTDL) Lê Minh Tuấn nhận định: Lĩnh vực game trên thế giới và tại Việt Nam đang hội tụ các điều kiện để phát triển mạnh mẽ. Game không chỉ là hình thức giải trí mà đang trở thành một ngành kinh tế sáng tạo quan trọng, đóng góp vào tăng trưởng kinh tế số, đổi mới công nghệ và tạo việc làm cho hàng triệu lao động trẻ.

Tuy nhiên, ông Tuấn cũng cho rằng, tiềm năng, thế mạnh và sự phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực game hiện nay cũng đang đặt ra nhiều thách thức mới trong công tác bảo vệ bản quyền, đặc biệt trên môi trường internet và các nền tảng số đối với hoạt động sáng tạo cao này”.

Việt Nam được nhìn nhận là “mỏ vàng” mới của ngành công nghiệp game toàn cầu. Thế nhưng, một nghịch lý đang diễn ra là càng phát triển mạnh, ngành này càng trở nên dễ tổn thương trước vấn nạn vi phạm bản quyền.

Thực tế, trên các diễn đàn và nền tảng nội dung số, tình trạng phát tán bản crack, bản mod trái phép xuất hiện tràn lan; nhiều streamer khai thác nội dung game không phép; các video hướng dẫn hack – cheat được chia sẻ công khai; hàng loạt máy chủ lậu mọc lên như nấm sau mưa. Những hành vi ấy không chỉ gây thiệt hại về doanh thu mà còn bào mòn lòng tin, làm nản chí các nhà phát triển chân chính. Nhiều doanh nghiệp thừa nhận có những sản phẩm dành hàng năm trời để hoàn thiện, nhưng chỉ sau vài ngày phát hành đã bị sao chép toàn bộ. Với các studio nhỏ, vốn là lực lượng tạo nên sự đa dạng của thị trường thì những thiệt hại ấy đôi lúc đủ sức đánh gục cả một dự án đầy tâm huyết.

Không chỉ doanh nghiệp chịu thiệt, người dùng cũng trở thành nạn nhân. Khi sử dụng game crack, hack hoặc server lậu, dữ liệu cá nhân dễ bị đánh cắp, thiết bị dễ nhiễm mã độc. Thị trường cạnh tranh thiếu lành mạnh khiến giá trị sáng tạo bị coi nhẹ, dẫn đến hệ quả lâu dài đối với văn hóa tiêu dùng số của người Việt. Ở góc độ rộng hơn, bản quyền bị xâm phạm cũng khiến Việt Nam khó thu hút các đối tác quốc tế, làm giảm tốc độ hội nhập của ngành công nghiệp game trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo ông Nguyễn Hùng Cương, Phó Giám đốc công ty VTC Công nghệ và nội dung số đã chỉ ra nghịch lý đáng lo ngại về vi phạm bản quyền. Theo ước tính của các doanh nghiệp làm game thì khoảng 20-30% doanh thu tiềm năng đang chảy vào túi các đơn vị vận hành lậu thay vì các đơn vị chính thống.

Cần bảo vệ ngành kinh tế sáng tạo Trong bối cảnh ấy, việc xây dựng một cơ chế bảo vệ bản quyền mạnh mẽ, bài bản và ứng dụng công nghệ cao không còn là lựa chọn, mà là đòi hỏi bức thiết. Nếu bài toán bản quyền được giải quyết thỏa đáng, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm sản xuất game tầm cỡ khu vực. Một thị trường lành mạnh không chỉ thu hút đầu tư mà còn khuyến khích nhiều tài năng trẻ dấn thân, học hỏi và sáng tạo theo con đường chuyên nghiệp.

Theo ông Lê Minh Tuấn, để phát triển bền vững, ngày càng đóng góp có hiệu quả vào phát triển kinh tế, ngành game cần sự đồng hành của cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp, các nhà sáng tạo game, cá nhân người sử dụng… cũng như các tổ chức bảo vệ bản quyền trong việc xây dựng hành lang pháp lý hiện đại, bảo vệ bản quyền hiệu quả và nâng cao nhận thức của cộng đồng.

Có thể thấy, những hành vi, vi phạm bản quyền gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp, ảnh hưởng đến quyền lợi người dùng và làm méo mó môi trường cạnh tranh của ngành game. Vì vậy, theo các chuyên gia, việc chia sẻ mô hình giám sát, công nghệ phát hiện vi phạm, cơ chế phối hợp quốc tế là hết sức cần thiết.

Ông Yu Byoung Han, Chủ tịch Quỹ Văn hóa game Hàn Quốc kiêm Chủ tịch Hiệp hội Bản quyền phần mềm Hàn Quốc cho rằng, trong kỷ nguyên số, việc tăng cường hợp tác và đẩy mạnh các hoạt động giao lưu văn hóa đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ bản quyền trong lĩnh vực văn hóa và trên các nền tảng số.

“Để duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ của ngành game, bảo hộ bản quyền được xem là yếu tố tiên quyết. Trong bối cảnh lĩnh vực game ngày càng phát triển, giới trẻ Việt Nam ngày càng quan tâm đến game và phần mềm, việc tăng cường bảo mật thông tin và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết”, ông Yu Byoung Han nói.

Không có ngành công nghiệp văn hóa nào phát triển nếu thiếu sự tôn trọng đối với sản phẩm trí tuệ. Và ngành game, với đặc thù gắn chặt với công nghệ và giới trẻ, càng cần được bảo vệ bằng những công cụ mạnh mẽ, đồng bộ và bền bỉ. Một khi chủ quyền sáng tạo được gìn giữ, ngành game Việt Nam sẽ bước đi vững vàng hơn, tự tin hơn trên hành trình trở thành mũi nhọn của kinh tế số và là niềm tự hào của công nghiệp văn hóa nước nhà.