Phát huy sức mạnh nội sinh của văn hoá và con người Việt Nam
Góp ý Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng, PGS.TS Đào Duy Quát, nguyên Phó Trưởng ban Thường trực Ban Tư tưởng – Văn hoá Trung ương (nay là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương), nhấn mạnh: “Văn hoá, con người là nền tảng, nguồn lực, sức mạnh nội sinh và là động lực to lớn, hệ điều tiết sự phát triển xã hội bền vững.” Ông cho rằng đây là bước phát triển mới trong tư duy lý luận của Đảng, thể hiện tầm nhìn chiến lược khi coi văn hoá và con người là trung tâm của đường lối phát triển quốc gia.
Văn hoá - sức mạnh nội sinh của dân tộc
Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV xác định rõ: văn hoá vừa là động lực phát triển, vừa là hệ điều tiết giúp xã hội phát triển hài hoà, bền vững. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, sức mạnh của một quốc gia không chỉ được đo bằng tiềm lực kinh tế hay quân sự, mà còn ở “sức mạnh mềm văn hoá”, khả năng lan tỏa các giá trị, thu hút và tạo đồng thuận xã hội.
Theo PGS.TS Đào Duy Quát, tư tưởng về vai trò của văn hoá đã được Đảng ta khẳng định ngay từ buổi đầu cách mạng. “Ngay từ Chính cương vắn tắt của Đảng, vấn đề văn hoá đã được xác định là một nội dung trọng yếu của công cuộc cách mạng” - ông Đào Duy Quát nói.
Năm 1943, Tổng Bí thư Trường Chinh soạn Đề cương Văn hoá Việt Nam, khẳng định nền văn hoá mới phải mang ba đặc trưng lớn: dân tộc, khoa học và đại chúng.
Đến năm 1946, tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc lần thứ nhất, Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu tư tưởng lớn: “Văn hoá soi đường cho quốc dân đi”. Theo ông Đào Duy Quát, “Bác Hồ và Đảng ta đã nhìn nhận văn hoá không phải lĩnh vực phụ trợ mà là mặt trận quan trọng, có ý nghĩa ngang hàng với chính trị, kinh tế và xã hội”.
Trải qua các thời kỳ, tư tưởng ấy được kế thừa và phát triển. Đại hội IV của Đảng (1976) xác định cách mạng tư tưởng – văn hoá là một trong bốn cuộc cách mạng phải tiến hành đồng thời. Bước vào thời kỳ đổi mới, hai nghị quyết chuyên đề lớn của Đảng – Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII (1998) và Nghị quyết 33 khóa XI (2014) – đã khẳng định văn hoá là nguồn lực phát triển quan trọng, là cương lĩnh văn hoá của thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Theo ông Đào Duy Quát, lịch sử cách mạng Việt Nam đã chứng minh rằng mọi thắng lợi đều bắt nguồn từ sức mạnh văn hoá. Trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945, văn hoá là ngọn cờ tập hợp toàn dân. Trong thời kỳ đổi mới, văn hoá khơi dậy tinh thần sáng tạo, lòng yêu nước và khát vọng vươn lên của con người Việt Nam. Năm 2021, Hội nghị Văn hoá toàn quốc được tổ chức với tinh thần nhìn lại 75 năm tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá. Đảng ta đã phát động phong trào “chấn hưng văn hoá Việt Nam”- một hành trình vừa kế thừa, vừa đổi mới để khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.
Và mới đây, với tầm nhìn chiến lược, Tổng Bí thư Tô Lâm đã xác định rõ thời cơ lịch sử của dân tộc, mở ra một tầm nhìn phát triển mới: đưa đất nước bước vào kỷ nguyên xây dựng nước Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, hạnh phúc.
Theo PGS.TS Đào Duy Quát, “tầm nhìn của Tổng Bí thư Tô Lâm đã tạo nên khí thế mới, mở ra một kỷ nguyên phát triển mới cho dân tộc”. Chính từ định hướng đó, Đảng ta phát động toàn dân tộc bước vào kỷ nguyên vươn mình, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân, khơi dậy nguồn lực nội sinh và tinh thần tự cường Việt Nam. Đây cũng chính là thời điểm thích hợp để chấn hưng nền văn hoá Việt Nam, coi văn hoá và con người là nguồn lực nội sinh mạnh mẽ nhất thúc đẩy thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược mà Đảng đã đề ra cho kỷ nguyên mới.
Chính vì vậy, “lần này, Đảng ta đã sáng suốt khi đặt văn hoá và con người vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển, coi đây là sức mạnh nội sinh quyết định sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước.”
Cũng theo ông Quát, để phát huy đầy đủ vai trò của văn hoá, cần tiếp cận nó như một hệ thống tổng thể. Văn hoá phải bao trùm tất cả các lĩnh vực: từ tư tưởng chính trị, đạo đức, giáo dục, khoa học-công nghệ, báo chí -xuất bản, đến văn học - nghệ thuật, di sản, giao lưu quốc tế, tôn giáo và thể chế văn hoá… “Chấn hưng văn hoá là chấn hưng đồng bộ các lĩnh vực của đời sống văn hoá; trong đó đặc biệt phải tập trung xây dựng con người- chủ thể của mọi giá trị” - ông Đào Duy Quát nói.
Con người Việt Nam - trung tâm của chiến lược phát triển
Một trong những điểm nhấn nổi bật trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV là xác định: xây dựng con người phát triển toàn diện chính là nhiệm vụ trung tâm của công cuộc phát triển văn hoá. Theo ông Đào Duy Quát, “nhiệm vụ trung tâm của văn hoá là xây dựng con người phát triển toàn diện, có nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Phải để những hệ giá trị ấy thấm sâu vào từng cá nhân, từng gia đình, từng tổ chức trong xã hội”. Ông nhấn mạnh: “Đổi mới tư duy, dám nhìn thẳng vào sự thật, dám nói đúng sự thật, đánh giá đúng sự thật, đó cũng chính là biểu hiện của một nền văn hoá lành mạnh”.
Để phát triển con người, cần đồng thời đổi mới hệ thống giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng nhân tài. Đây cũng là tinh thần được thể hiện trong Dự thảo Văn kiện khi đặt trọng tâm phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và nguồn lực trí tuệ như động lực mạnh mẽ nhất của sức mạnh nội sinh. Văn hoá chỉ thật sự trở thành sức mạnh khi nó thấm vào con người và con người chính là hiện thân của văn hoá dân tộc.
"Muốn phát triển nhanh mà vẫn bền vững, phải chăm lo cho con người và cho văn hoá. Mọi quyết định, kế hoạch, chiến lược đều phải gắn chặt kinh tế với văn hoá, văn hoá với chính trị, văn hoá với xã hội, văn hoá với quốc phòng- an ninh và đối ngoại” -ông Đào Duy Quát khẳng định.
Nhìn lại 40 năm đổi mới, càng thấy rõ văn hoá là căn cốt, là hồn cốt của quốc gia, là ngọn nguồn của sức mạnh nội sinh giúp đất nước phát triển bền vững. Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng đã khẳng định rõ điều đó, coi văn hoá và con người là nền tảng, nguồn lực, sức mạnh nội sinh và động lực to lớn. Khi văn hoá trở thành hành động, khi con người trở thành trung tâm của mọi chính sách, thì đó chính là lúc đất nước ta bước vào kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ: kỷ nguyên Việt Nam hùng cường, thịnh vượng và hạnh phúc.
Từ thực tiễn và tầm nhìn chiến lược, Bộ Chính trị đang xem xét ban hành Nghị quyết về Chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới, nhằm tạo sức mạnh tinh thần to lớn, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Ông Đào Duy Quát bày tỏ kỳ vọng, chúng ta đang đứng trước thời cơ chiến lược để dân tộc vươn mình. Để hiện thực hóa khát vọng ấy, phải chấn hưng nền văn hoá Việt Nam, phát huy mạnh mẽ sức mạnh nội sinh, biến khát vọng thành hành động cụ thể. Chấn hưng văn hoá là chấn hưng đồng bộ tất cả các lĩnh vực, nhưng trọng tâm là con người, với hệ giá trị chuẩn mực phải được thấm sâu vào từng gia đình, nhà trường, cơ quan, trở thành nền tảng điều tiết hành vi, động lực rèn luyện, giám sát, khen thưởng, kỷ luật... để hình thành nên những thế hệ con người Việt Nam mới, mang trong mình các giá trị tốt đẹp của dân tộc.
