Mường Đán - điểm hẹn du lịch cộng đồng nơi biên viễn xứ Nghệ

Vẻ đẹp nguyên bản giữa núi rừng

Từ trên cao nhìn xuống, Mường Đán hiện lên như một bức tranh thủy mặc, những nếp nhà sàn cổ bằng gỗ pơ mu, sa mu nép mình bên sườn núi, ruộng bậc thang uốn lượn theo triền đồi, dòng suối Păng Tông trong veo len lỏi giữa bản làng. Không gian nơi đây khoáng đạt, trong lành, khí hậu mát mẻ quanh năm điều kiện lý tưởng cho các loại hình du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và trải nghiệm văn hóa.

Khác với nhiều bản làng miền núi đã ít nhiều chịu tác động của đô thị hóa, Mường Đán vẫn giữ được dáng vẻ thuần nguyên của một bản Thái cổ. Hệ thống kiến trúc nhà sàn truyền thống vẫn giữ nguyên vẹn, không gian sinh hoạt cộng đồng được bảo lưu, các phong tục, tập quán vẫn hiện diện trong đời sống thường ngày.

Bởi, người Thái đen ở Mường Đán sở hữu kho tàng văn hóa phong phú, phản ánh mối quan hệ hài hòa giữa con người với thiên nhiên và cộng đồng. Từ trang phục truyền thống, nghề dệt thổ cẩm, ẩm thực đến các nghi lễ dân gian đều mang đậm bản sắc.

Những ngôi nhà sàn cổ được dựng từ các loại gỗ quý như pơ mu, lim, nghiến; mái lợp sa mu, sàn cao, thoáng, cầu thang hình cá voi một biểu tượng quen thuộc trong kiến trúc người Thái. Mỗi ngôi nhà không chỉ là nơi ở mà còn là không gian lưu giữ ký ức văn hóa, tín ngưỡng và nếp sống của từng gia đình.

Ẩm thực Mường Đán cũng là điểm nhấn khó quên với du khách như cơm lam nướng ống nứa, xôi ngũ sắc nhuộm màu từ lá rừng, cá suối nướng than hồng, canh ốc nấu chua, gà đen bản địa hấp lá chanh… Những món ăn mộc mạc nhưng đậm đà, kết tinh từ sản vật núi rừng và kinh nghiệm truyền đời.

Các lễ hội truyền thống như Tết Xíp Xí, lễ cầu mưa, lễ cúng bản được tổ chức theo chu kỳ nông lịch, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Trong những ngày hội, bản làng rộn ràng với múa xòe, ném còn, hát khắp, thổi khèn bè… Du khách không chỉ là người xem mà còn được hòa mình vào không khí sinh hoạt cộng đồng, cảm nhận văn hóa bản địa một cách chân thực.

Hướng đi mới từ du lịch cộng đồng

Mường Đán là tên gọi chung của hai bản Na Sái và Hủa Mương (nay là bản Long Thắng, xã Tiền Phong), thuộc vùng “Chín bản mười mường”, nằm dưới chân quần thể thác Bảy Tầng. Khu vực này hiện còn khoảng 70 ngôi nhà sàn mái sa mu cổ, một dạng kiến trúc hiếm gặp của miền Tây Nghệ An.

Nhận diện rõ tiềm năng, từ năm 2023, địa phương định hướng phát triển du lịch cộng đồng như một hướng đi lâu dài. Người dân được hỗ trợ cải tạo nhà sàn làm homestay, phụ nữ được tham gia các lớp tập huấn nấu ăn, đón tiếp khách, thanh niên học kỹ năng làm hướng dẫn viên bản địa, các đội văn nghệ phục dựng điệu xòe, hát lăm, khèn bè. Đến hôm nay, văn hóa từ chỗ chỉ để gìn giữ dần trở thành sinh kế.

Nhờ đó, lượng khách đến Mường Đán tăng đều qua từng năm. Nhiều hộ gia đình trước đây chỉ trông vào nương rẫy, nay có thêm thu nhập từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng mỗi mùa du lịch. Không gian bản làng thêm sôi động nhưng vẫn giữ được nhịp sống truyền thống.

Bà Cao Thị Hà Lê - Phó Chủ tịch UBND xã Tiền Phong cho biết: “Du lịch cộng đồng giúp bà con nhận ra rằng bản sắc văn hóa chính là tài sản quý giá. Giữ được văn hóa cũng chính là giữ sinh kế lâu dài cho mình”.

Cũng theo bà Lê, tháng 6 vừa qua, UBND tỉnh Nghệ An ban hành Quyết định số 1708/QĐ-UBND công nhận Điểm du lịch cộng đồng Bản Thái cổ Mường Đán. “Đây là dấu mốc quan trọng trong hành trình đánh thức tiềm năng vùng biên xứ Nghệ. Công nhận Điểm du lịch cộng đồng Bản Thái cổ Mường Đán không chỉ là bước khởi đầu cho phát triển du lịch miền Tây Nghệ An, mà còn thể hiện nỗ lực gìn giữ di sản văn hóa trong dòng chảy hiện đại”, bà Lê nhấn mạnh.