Lễ hội Nghinh Ông - “Tết Cả” Cần Giờ
Cần Giờ như một hòn đảo, xung quanh là sông, biển, nằm phía nam TPHCM. Mỗi khi đến Cần Giờ, du khách và người dân đều qua bằng những chuyến phà. Cuộc sống của người dân gắn bó với sông nước, biển rừng, vì thế, Lễ hội Nghinh Ông được tổ chức vào dịp Tết Trung thu là lễ hội lớn nhất và được mong chờ nhất.
Tín ngưỡng thờ Cá Ông
Từ đầu tháng 8 âm lịch, trên tuyến chính Rừng Sác, 2 bên đường thường được trang trí nhiều băng rôn quảng bá chương trình Lễ hội. Chợ, đình, đền, miếu… được dọn dẹp khang trang, sạch đẹp. Băng rôn, khẩu hiệu, cờ hội được treo lên trang hoàng tươi sáng. Người dân náo nức dọn nhà cửa, chuẩn bị đồ ăn đặc trưng vùng miền, để mời đón bạn hữu, người thân ghé về dự lễ. Từ khi sinh ra, cuộc sống của người dân đã gắn liền với nước, những em bé vài tuổi đã biết bơi lội, theo cha mẹ đi đánh bắt thuỷ hải sản, khan đầm thu hoạch tôm cua cá, thành thạo nhiều việc của ngư dân.
Gắn liền với ngư nghiệp, trải bao thời kỳ phát triển của lịch sử, người dân Cần Giờ luôn xem Cá Ông (cá Voi) là vị Thần che chở. Lăng Ông được xây dựng tại Cần Thạnh, Cần Giờ, trước đó là miếu thờ Cá Ông, được xây dựng năm 1816, có phong sắc đời Tự Đức nhưng đến nay không còn. Trong bản văn tế chữ Hán ở Lăng Ông Thủy Tướng Cần Thạnh, gồm Nam Hải cự tộc Ngọc lân thuỷ tướng (cá voi), trong 30 thuỷ thần được thỉnh nhắc. Có thể thấy, tục thờ cúng tại đây liên quan đến tín ngưỡng Chăm: Thiên Y Chúa Ngọc, Thuỷ Long thần nữ, Bà chúa Xứ. Bài vị có sự hoà lẫn giữa văn hoá Chăm và Việt. Vật phẩm dâng cúng không dùng thuỷ hải sản. Vật cúng là một con heo trắng “toàn sắc, toàn sinh”, để nguyên không chặt xẻ, mâm xôi, rượu, trà, hoa quả…
Tại Cần Thạnh, Cần Giờ, truyền thuyết về cá Ông được lưu truyền phổ biến là vào ngày 16/8 âm lịch, do Cá Ông sao lãng nhiệm vụ, trong một cơn bão, để chìm một chiếc ghe làm chết nhiều người nên bị Long Vương Thủy Tề trừng phạt. Cá Ông bị cá Đao chém làm ba khúc, xác tấp vào Thắng Tam (Vũng Tàu), Phước Tỉnh (Long Đất) và Cần Thạnh (Cần Giờ), mỗi làng thỉnh một bộ phận thi thể cá Ông về thờ cúng.
Đặc sắc không khí lễ hội
Ở Lăng Ông Thuỷ Tướng Cần Thạnh, từ truyền thuyết trên, ngày cúng Cá Ông thường nhắm vào ngày 16/8 âm lịch và kéo dài trong 3 ngày 14-16/8 âm lịch. Năm nay, Lễ hội Nghinh Ông được tổ chức từ ngày 5-7/10 dương lịch. Đơn vị tổ chức là Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM và UBND xã Cần Giờ.
Lễ hội năm nay tiếp tục tổ chức các trò chơi dân gian mang tính đặc trưng ngành nghề vùng biển như đua cà kheo, leo cột mỡ, kéo dây, đẩy cây, đua thuyền, trói cua, bắt vị, biểu diễn Lân - Sư - Rồng, võ nhạc, hát bội, giao lưu đờn ca tài tử, rối nước... Bên cạnh đó, lễ hội còn kết hợp tổ chức nhiều loại hình hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, vui chơi giải trí: Tổ chức Giải Marathon Xanh lần 4 - năm 2025; Hội chợ, triển lãm thương mại kích cầu hàng tiêu dùng mua sắm năm 2025 và trưng bày giới thiệu, mua bán sản phẩm OCOP TPHCM và các tỉnh; Lễ hội ẩm thực món ngon từ biển, quà lưu niệm; Tổ chức các suất biểu diễn nghệ thuật chuyên nghiệp, văn nghệ phong trào, xiếc đường phố, văn nghệ thiếu nhi; Biểu diễn Flycam nghệ thuật ánh sáng…
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ trải qua quá trình 112 năm hình thành và phát triển, 12 năm được đưa vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Diễn trình lễ cúng bắt đầu là Lễ Thượng đại kỳ Lễ hội; Lễ Nghinh Ông trên biển và đón đoàn Nghinh về Lăng Ông; Lễ dâng hương; Lễ cúng Tiền hiền, Hậu hiền; Lễ Cúng bạn cũ lái xưa; Lễ chánh tế và bữa ăn cộng cảm.
Năm nay, ngoài phần lễ hội, chương trình còn nêu bật truyền thống đấu tranh cách mạng, thành tựu xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng xã Cần Giờ; hình ảnh về phát triển kinh tế biển, du lịch thành phố; thành tựu kinh tế - văn hóa - xã hội - quốc phòng - an ninh thành phố; trưng bày, sắp đặt hiện vật về quá trình khôi phục, bảo vệ, bảo tồn Rừng ngập mặn Cần Giờ - Khu dự trữ sinh quyển thế giới; Giới thiệu hình ảnh và trưng bày, sắp đặt hiện vật phục chế các loại hình đánh bắt truyền thống của ngư dân Cần Giờ, các hoạt động sản xuất, văn hóa của vùng sông biển qua các thời kỳ.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ được tổ chức với quy mô lớn nhất trong các đền thờ cá Voi tại TPHCM với hàng ngàn người dân tham dự trong không khí náo nức, sôi động. Đối với người dân Cần Giờ, Lễ hội Nghinh Ông được xem là “Tết Cả”, quan trọng hơn cả Tết Nguyên Đán. Lễ hội Nghinh Ông là lễ hội tổng kết và chuẩn bị cho một mùa đánh bắt mới của ngư dân với những mong cầu một mùa bội thu. Đồng thời, thể hiện tấm lòng thành kính, biết ơn, tạ ơn Thần Nam Hải (cá Ông) của nhân dân Cần Giờ.
