Lập sàn vàng quốc gia: Bước đi mạnh bạo trong điều hành thị trường
Việc nghiên cứu thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia được xem là bước đi quan trọng nhằm quản lý chặt chẽ, minh bạch hóa thị trường vàng, đồng thời tạo nền tảng huy động nguồn lực xã hội, thúc đẩy tăng trưởng và ổn định kinh tế vĩ mô trong giai đoạn mới.
Sẽ thí điểm lập sàn vàng, trước mắt chỉ giao dịch vàng vật chất
Theo ông Đào Xuân Tuấn, Vụ trưởng Vụ Quản lý ngoại hối ( Ngân hàng Nhà nước), Ngân hàng Nhà nước đang nghiên cứu để thành lập sàn giao dịch vàng tại Việt Nam. Theo đó, mô hình sàn giao dịch vàng ở Việt Nam có thể là thành lập Sàn giao dịch vàng quốc gia; cho phép đưa vàng vào giao dịch trên sở giao dịch hàng hóa hoặc thành lập sàn giao dịch vàng trong Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam.
Bước đầu, Sàn giao dịch vàng Việt Nam là sàn giao dịch vàng vật chất, trở thành kênh phân phối vàng nguyên liệu nhập khẩu đủ tiêu chuẩn, đảm bảo công khai minh bạch. Tiếp đến là từng bước theo lộ trình triển khai các sản phẩm vàng tài khoản, phái sinh. Mục đích cuối là biến sàn vàng thành kênh huy động nguồn lực vàng trong dân, giảm tích trữ vàng, chuyển hóa thành nguồn lực đầu tư vào sản xuất - kinh doanh.
Lộ trình thí điểm thành lập Sàn giao dịch vàng tại Việt Nam có thể chia làm 3 giai đoạn. Ở giai đoạn 1, thành viên gồm các tổ chức cung cấp dịch vụ sàn giao dịch vàng, ngân hàng thanh toán và các thành viên giao dịch. Giai đoạn 2, 3 mới mở rộng thành viên của sàn. NHNN chưa công bố thời điểm thí điểm từng giai đoạn.
Ông Bùi Hoàng Hải, Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (Bộ Tài chính), cho rằng thị trường vàng Việt Nam đề xuất hai sản phẩm có thể triển khai sớm. Đó là, phái sinh vàng, giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro biến động giá và đáp ứng nhu cầu đầu cơ hợp pháp; chứng chỉ quỹ hoán đổi danh mục (ETF) vàng, phục vụ nhu cầu tích trữ an toàn của người dân.
Theo ông Hải, pháp lý về phái sinh vàng hiện cho phép triển khai ngay vì Việt Nam đã có thị trường phái sinh hoạt động ổn định, có cơ chế thanh toán, ký quỹ minh bạch. Tuy nhiên, cần xác định rõ giá cơ sở tham chiếu, có thể lấy từ sàn vàng quốc gia hoặc các sàn uy tín như LME hay COMEX…
Riêng ETF vàng cần sàn giao dịch vàng vật chất làm nền tảng, song vẫn có thể thực hiện thông qua giao dịch thỏa thuận giữa các quỹ đầu tư nếu NHNN cho phép. "Việc hình thành Sở giao dịch vàng quốc gia tương tự Sở Giao dịch Chứng khoán sẽ tạo nền tảng pháp lý và kỹ thuật vững chắc, giúp thị trường vận hành đồng bộ, an toàn", ông Hải góp ý.
Đại diện UBCKNN cho rằng, hoạt động lưu ký và kiểm định vàng là yếu tố trọng yếu. Các sản phẩm giao dịch trên sàn cần được tiêu chuẩn hóa, chỉ nên niêm yết những loại vàng đạt chuẩn như 99,99% hoặc 24K để tập trung thanh khoản, thuận lợi trong thanh toán và phát triển sản phẩm phái sinh sau này.
Nhiều chuyên gia đã khẳng định, quản lý thị trường vàng trong bối cảnh mới cần mạnh tay hơn nữa. Trong đó, đề xuất sớm thành lập sàn giao dịch vàng quốc gia. Việc này được kỳ vọng sẽ tạo môi trường giao dịch minh bạch, giúp giá vàng trong nước liên thông với thị trường quốc tế. Quan trọng hơn, sàn vàng mở ra cơ hội chuyển từ giao dịch vàng vật chất sang các sản phẩm tài chính hiện đại như chứng chỉ vàng, hợp đồng kỳ hạn, hay quỹ ETF vàng. Điều này không chỉ giảm phụ thuộc vào vàng vật chất mà còn huy động được nguồn lực vàng trong dân, ước tính khoảng 500 tấn, để phục vụ phát triển kinh tế.
PGS.TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, nhận định: “Sàn giao dịch vàng là giải pháp thị trường, giúp loại bỏ chênh lệch giá bất hợp lý, hạn chế đầu cơ và vàng hóa nền kinh tế”.
Ông Long nhấn mạnh, sàn vàng sẽ tạo sân chơi bình đẳng, khuyến khích nhiều doanh nghiệp tham gia, phá vỡ thế độc quyền hiện nay và thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh.
Cần lưu ý gì?
Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng cho rằng, quá trình triển khai sàn vàng cần thận trọng và từng bước chắc chắn, bởi đây là chính sách có tác động lớn đến kinh tế vĩ mô. Trước khi vận hành, phải đánh giá kỹ mô hình, phạm vi hàng hóa giao dịch, cơ chế vận hành, xử lý thông tin.
Trước mắt, sàn vàng sẽ tập trung minh bạch hóa hoạt động nhập khẩu và giao dịch vàng miếng. Các sản phẩm như phái sinh hay chứng chỉ vàng sẽ tiếp tục được phối hợp với Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán nghiên cứu ở giai đoạn tiếp theo.
Đại diện Agribank đề xuất, Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành hướng dẫn chi tiết cho các giao dịch phái sinh vàng, nhằm giúp ngân hàng có đầy đủ công cụ phòng ngừa rủi ro trong hoạt động sản xuất, xuất nhập khẩu và kinh doanh vàng.
Tương tự, BIDV đề nghị Ngân hàng Nhà nước ban hành thêm văn bản hướng dẫn thực hiện giao dịch vàng tài khoản ở nước ngoài để cân bằng trạng thái vàng. Đây là nghiệp vụ cần thiết để kiểm soát rủi ro biến động giá vàng, giúp các tổ chức tín dụng có công cụ phái sinh phù hợp thay vì chỉ nắm giữ vàng vật chất.
Giới chuyên gia khẳng định, Việt Nam có thể tham khảo các mô hình sàn giao dịch vàng tại các quốc gia khác như: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật, Thái Lan… Tuy nhiên, việc lập sàn giao dịch vàng theo hướng người dân được tự do giao dịch, mua bán; tách bạch giữa quản lý nhà nước và hoạt động sản xuất, kinh doanh vàng. Điều này có nghĩa là khi sàn vàng quốc gia ra đời, mọi người dân đều có thể đăng ký giao dịch.
Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cũng khuyến nghị, cần nghiên cứu kỹ mô hình, đối tượng tham gia, cơ quan nào tổ chức quản lý?... Trên thế giới có vài chục sàn giao dịch vàng hoạt động dưới nhiều hình thức như bán vàng vật chất (vàng thỏi, vàng miếng), vàng tài khoản hoặc hợp đồng vàng tương lai.
“Chẳng hạn, Trung Quốc có Sàn vàng Thượng Hải (SGE), Thái Lan có Sàn vàng TGJMA. Các sàn này vận hành minh bạch, nhờ đó giá vàng trong nước của họ chỉ chênh lệch với giá quốc tế từ 1-2%. Đây là điều mà thị trường vàng Việt Nam đang rất cần hướng tới”, ông Long nói.
