Kiến tạo môi trường số trong sạch
Bên cạnh những lợi ích to lớn, không gian mạng đang đặt ra nhiều thách thức mới trong công tác quản lý cũng như những tác động tiêu cực tới người sử dụng. Theo đó, việc xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng nhằm hướng tới đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa công nghệ và giá trị truyền thống.
Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người sử dụng
Theo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch(VHTTDL), trong bối cảnh công nghệ số ngày càng phát triển mạnh mẽ, không gian mạng đã trở thành một phần thiết yếu của đời sống xã hội, góp phần tạo dựng môi trường giao tiếp mở, thúc đẩy sáng tạo, kết nối cộng đồng và lan tỏa tri thức.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích to lớn, không gian mạng cũng đặt ra nhiều thách thức mới: sự gia tăng thông tin xấu độc, phát ngôn thiếu chuẩn mực, hành vi phi văn hóa, xâm phạm quyền riêng tư, bạo lực mạng… gây ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần xã hội và các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc.
Bộ VHTTDL được giao nhiệm vụ xây dựng dự thảo Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng. Thời gian qua, cơ quan này đã có văn bản xin ý kiến các Bộ, ngành, cơ quan, đơn vị có liên quan; đồng thời tiếp thu, giải trình đầy đủ các ý kiến góp ý để hoàn thiện dự thảo trên cơ sở các ý kiến góp ý của các Bộ, ban, ngành, các đơn vị liên quan cũng như trên cơ sở khoa học, thực tiễn và tính khả thi.
Tại Hội thảo lấy ý kiến góp ý Dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng vừa được tổ chức, Phó Cục trưởng Cục Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử (PTTH&TTĐT) Nguyễn Thị Thanh Huyền cho biết: Dự thảo được xây dựng với mục tiêu định hướng hành vi ứng xử văn minh, tuân thủ pháp luật và tôn trọng giá trị văn hóa Việt Nam, góp phần hình thành không gian mạng an toàn, lành mạnh, nhân văn, đồng thời khuyến khích lan tỏa các giá trị tích cực, sáng tạo và bản sắc dân tộc.
Khi được ban hành, Bộ Quy tắc không chỉ nâng cao trách nhiệm người dùng mà còn thúc đẩy tính minh bạch của các doanh nghiệp, hỗ trợ cơ quan quản lý trong định hướng, giám sát và xử lý vi phạm. Trong đó, các nội dung đáng chú ý yêu cầu người dùng tìm hiểu và tuân thủ quy định pháp luật, tiêu chuẩn cộng đồng của các nền tảng số, mạng xã hội; không phát tán tin giả, tin sai sự thật hoặc thông tin vi phạm pháp luật; đồng thời tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và tránh các hành vi gây ảnh hưởng đến tổ chức, cá nhân khác trên môi trường mạng.
Xây dựng môi trường văn hóa số nhân văn
Thực tế cho thấy, trong bối cảnh không gian mạng ngày càng trở thành một phần không thể tách rời của đời sống hiện đại, những vấn đề nhức nhối trên môi trường số đang đặt ra thách thức lớn cho cơ quan quản lý và toàn xã hội.
Dù Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp lý liên quan, song nhận thức về văn hóa ứng xử trên không gian mạng của một số người vẫn còn hạn chế. Nhiều người dùng mạng xã hội chưa ý thức đầy đủ trách nhiệm pháp lý và văn hóa, dẫn đến hành vi thiếu chuẩn mực, thậm chí vi phạm pháp luật. Đặc biệt, không gian mạng đang bị các đối tượng xấu lợi dụng đưa tin giả, thông tin sai lệch để tuyên truyền chống phá, bịa đặt, xuyên tạc gây hoang mang dư luận và chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc.
Cùng với đó, ngôn ngữ thiếu chuẩn mực trên không gian mạng ngày càng phổ biến. Tình trạng xúc phạm danh dự, kích động hận thù, bắt nạt trực tuyến không chỉ làm xấu đi hình ảnh văn hóa ứng xử mà còn gây tổn thương nghiêm trọng đến cá nhân và cộng đồng. Đây là vấn đề đặc biệt đáng lo ngại trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng nền văn hóa số văn minh và nhân văn.
Đáng lo ngại, một trong những nhóm đối tượng dễ bị tác động nhất chính là giới trẻ. Việc tiếp xúc thường xuyên với nội dung độc hại, lệch chuẩn giá trị, các trào lưu phản văn hóa trên mạng có thể ảnh hưởng trực tiếp đến nhận thức, hành vi và nhân cách của thanh thiếu niên. Thói quen sử dụng mạng thiếu định hướng còn dẫn đến tình trạng nghiện game, sống ảo, suy giảm kỹ năng giao tiếp thực tế.
Góp ý vào dự thảo Bộ quy tắc, Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, Bộ VHTTDL Nguyễn Xuân Bắc cho rằng, trong bối cảnh các hoạt động trên không gian mạng đang bùng nổ mạnh mẽ như hiện nay việc xây dựng Bộ quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng là rất trúng, đúng và hết sức cần thiết. Những nội dung trong dự thảo được xây dựng khá toàn diện, bởi đã tổng hợp và cụ thể hóa từ nhiều văn bản pháp luật hiện hành như Luật Báo chí, Luật Quảng cáo, hay Nghị định 144 về hoạt động biểu diễn nghệ thuật – tất cả đều hướng tới điều chỉnh hành vi ứng xử của cá nhân và tổ chức trong môi trường số.
Theo quan điểm của các chuyên gia, thực tế trên không gian mạng hiện nay cho thấy, việc ban hành Bộ Quy tắc ứng xử văn hóa trên không gian mạng trở thành yêu cầu tất yếu, nhằm xây dựng môi trường mạng văn minh, an toàn, góp phần lan tỏa các giá trị tích cực và bảo vệ bản sắc văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên số.
