Gỡ khó trong chính sách thuế cho doanh nghiệp
Theo giới chuyên gia, bên cạnh những cải cách đột phá, Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) năm 2024 cũng đặt ra một số thách thức với doanh nghiệp nông, lâm, thủy sản trong quá trình thực thi.
Theo đó, nhiều doanh nghiệp (DN) trong ngành dù đã nộp đủ hồ sơ nhưng chưa được hoàn Thuế GTGT, khiến vốn bị ứ đọng buộc phải thu hẹp hoạt động hoặc tạm ngừng thu mua.
Theo đánh giá, Luật Thuế GTGT số 48/2024/QH15 có hiệu lực từ ngày 1/7/2025 song thực tiễn đã phát sinh nhiều vướng mắc, đặc biệt trong việc áp dụng quy định thuế đối với các sản phẩm nông, lâm, thủy sản.
Về những bất cập, ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (Vasep) cho biết, cùng là sản phẩm thủy sản nuôi trồng hoặc đánh bắt chưa qua chế biến sâu, nhưng DN lại đang phải áp dụng 2 mức thuế suất khác nhau: một mặt thuộc diện không chịu thuế (khoản 1, Điều 5), mặt khác lại bị áp thuế suất 5% (điểm d, khoản 2, Điều 9). Điều này khiến DN xuất khẩu phải tạm nộp thuế và chờ hoàn thuế sau, trong khi quy trình hoàn thuế phức tạp và điều kiện nghiêm ngặt đang tạo ra áp lực lớn cho cả DN lẫn cơ quan thuế.
Tương tự, đối với ngành gỗ, ông Ngô Sỹ Hoài - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam phản ánh, việc chưa có hướng dẫn cụ thể về định nghĩa “gỗ sơ chế thông thường” (ví dụ: xẻ phôi, bóc vỏ, băm dăm) đang khiến DN lúng túng trong kê khai thuế, dẫn đến chậm trễ trong việc hoàn thuế GTGT. Tình trạng này khiến DN bị ứ đọng hàng nghìn tỷ đồng, làm giảm nguồn vốn lưu động và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ sản xuất, giao hàng và xuất khẩu.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) bày tỏ lo ngại về việc chuyển mặt hàng gạo từ diện không chịu thuế sang chịu thuế GTGT 5% theo quy định mới. Thay đổi này khiến các DN bị tồn đọng lượng vốn lớn tương ứng với phần thuế GTGT chờ hoàn, trong khi nguồn vốn lưu động bị hạn chế, làm giảm hiệu quả sản xuất - kinh doanh và khả năng thu mua lúa của nông dân.
“Thủ tục hoàn thuế kéo dài không chỉ gây gián đoạn trong việc thực hiện các hợp đồng xuất khẩu, mà còn có thể làm biến động giá lúa gạo trong nước, tác động trực tiếp đến đời sống người nông dân” - ông Nguyễn Văn Nghiễm - Tổng Thư ký VFA cho hay.
Ông Nguyễn Tấn Hiên - Phó Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và Cây gia vị Việt Nam cũng cho biết vấn đề hoàn thuế GTGT đang trở thành rào cản lớn đối với các DN xuất khẩu hồ tiêu. Với đặc thù cần nguồn vốn lưu động lớn cho thu mua nguyên liệu, dự trữ hàng, vận chuyển và giao hàng, nhiều DN dù đã nộp thuế đầu ra đầy đủ nhưng hồ sơ hoàn thuế bị chậm xử lý, khiến hàng chục tỷ đồng vốn bị đọng lại từ tháng 7 đến nay.
Điều này trở thành “nút thắt” lớn, làm tăng gánh nặng tài chính và suy giảm sức cạnh tranh của mặt hàng nông, lâm, thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Trước những phản ánh từ các hiệp hội, DN, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký, Trưởng Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, Luật Thuế GTGT năm 2024 (có hiệu lực từ ngày 1/7/2025) với nhiều điểm sửa đổi quan trọng được kỳ vọng sẽ thúc đẩy cải cách, hiện đại hóa chính sách thuế, tăng tính minh bạch, chống gian lận và mở rộng cơ sở thuế. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai trong hơn 3 tháng qua đã bộc lộ nhiều bất cập, đặc biệt là đối với các lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thủy sản - những ngành hàng không chỉ đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu, mà còn đảm bảo sinh kế cho hàng chục triệu nông dân và người lao động trên cả nước.
Một số bất cập nổi bật được ông Tuấn chỉ rõ: Việc xác định đối tượng không chịu thuế chưa rõ ràng, dẫn đến tình trạng cùng một loại sản phẩm nhưng áp dụng 2 mức thuế khác nhau; thủ tục hoàn thuế kéo dài, phức tạp, gây ứ đọng vốn lớn cho DN; rủi ro pháp lý từ hóa đơn đầu vào, khiến DN làm ăn chân chính bị liên đới trách nhiệm.
Bên cạnh đó, một số quy định còn bất khả thi trong yêu cầu truy xuất nguồn gốc hàng hóa đến từng hộ nông dân, khi phần lớn người dân chưa quen với hóa đơn, chứng từ điện tử; hay như mức xử phạt hành chính cao với những sai sót nhỏ, gây áp lực không đáng có cho các DN và hộ kinh doanh nhỏ lẻ…
Trước những bất cập trên, các hiệp hội ngành hàng cho rằng, cần xem xét điều chỉnh chính sách thuế GTGT, đưa các sản phẩm nông, lâm, thủy sản chưa qua chế biến (bao gồm nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi) trở lại diện không phải kê khai, tính thuế, tương tự như quy định tại Nghị định số 209/2013/NĐ-CP trước đây.
Cùng với đó, đơn giản hóa, rút ngắn thủ tục hoàn thuế, đồng thời ban hành hướng dẫn chi tiết, thống nhất để đảm bảo thực hiện đồng bộ tại các địa phương.
