Giữ chân người trẻ ở lại ruộng đồng - Bài 2: Gập ghềnh “đường” làm giàu từ nông nghiệp

Thất bại khi làm nông nghiệp

Cách đây mấy năm, tham quan mô hình sản xuất rau, củ, quả trong nhà lưới của anh Trần Trọng Việt ở phường Đông A, tỉnh Ninh Bình, tôi rất khâm phục ý chí làm giàu từ ruộng đồng của người thanh niên khi ấy mới ngoài 30 tuổi. Trên khu đất rộng 1,4 ha, nằm cạnh sông Châu Giang, anh cho dựng mấy khu nhà lưới, bên trong trồng dưa chuột, cà chua Nhật trên bầu. Việc tưới nước hoàn toàn tự động bằng hệ thống ống tưới nhỏ giọt đã qua xử lý từ nguồn nước sông liền kề.

Hỏi chuyện, được biết, anh Việt từng tốt nghiệp Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, ngành Công nghệ môi trường. Năm 2013, anh Việt về quê mang theo giấc mơ làm giàu từ sản xuất nông sản sạch. Trước khi bắt tay thực hiện, anh dành 3 tháng đến một viện nghiên cứu về cây lương thực để học kiến thức, kinh nghiệm sản xuất; lên ăn ngủ, lang thang ở chợ đầu mối Long Biên (Hà Nội) để tìm hiểu thị trường tiêu thụ rau, củ, quả. Mang theo những gì tiếp thu được, anh Việt huy động gần 2 tỷ đồng vốn đầu tư, thuê mượn, tổ chức sản xuất, đăng ký lập công ty để vận hành. “Mấy vụ đầu, dưa cà đạt năng suất cao nhưng sản phẩm chưa được thị trường biết đến nhiều nên bán không được giá như kỳ vọng, hiệu quả kinh tế chưa cao. Hy vọng những vụ tiếp theo tình hình sẽ khác”- anh Việt khi đó thể hiện sự tự tin.

Hy vọng là vậy nhưng duy trì mô hình sản xuất trên được đến năm 2020 thì anh Việt phải bỏ cuộc, sang nhượng lại cho một nhóm người khác, với lý do hiệu quả kinh tế thấp, áp lực lãi vay ngân hàng cao, thu không bù chi… Người tiếp nhận lại dự án sản xuất của anh Việt là anh Trần Đức Huân, phường Thiên Trường, tỉnh Ninh Bình cũng còn rất trẻ, xuất thân kỹ sư công nghệ thông tin. Anh Huân cho biết, sau khi tiếp nhận, anh cùng hai người bạn khác góp gần 2 tỷ đồng đồng vốn đầu tư, thuê thêm đất, cải tạo, mở rộng diện tích sản xuất lên 6 ha. Khác anh Việt, nhóm của anh Huân chuyển hướng phát triển bằng cách, ngoài sản xuất nông sản còn trồng thêm hoa kết hợp làm dịch vụ du lịch trải nghiệm nông trại; sử dụng triệt để các nền tảng mạng xã hội để quảng bá điểm đến, thu hút khách tham quan là giới trẻ. Dù rất tâm huyết, nỗ lực, nhưng theo anh Huân, đến năm 2024 các anh cũng phải dừng bước, cũng với lý do không giải được bài toán lỗ lãi.

“Chúng tôi định hướng làm nông nghiệp kết hợp làm du lịch, lấy chính khách du lịch làm đối tượng tiêu thụ nông sản nhưng mảng sản xuất không được thời tiết ủng hộ; mảng du lịch gặp khó khăn do không thể đầu tư hạ tầng kiên cố trên đất nông nghiệp, lại chỉ diễn ra theo mùa nên không hiệu quả”- anh Huân nêu lý do.

Thành công nhờ nền tảng tri thức

Khác anh Việt và anh Huân, anh Vũ Đình Kiên ở thôn Dương Thiện, xã Trực Ninh (tỉnh Ninh Bình) về quê khởi nghiệp làm nông nghiệp sau khi đã tốt nghiệp Học viện Nông nghiệp Việt Nam. “Hơn 10 năm trước ở quê tôi nhà máy may, da giày mọc lên rất nhiều, nếu không đi học thanh niên đa phần vào nhà máy làm công nhân, ruộng đất từ đó bị bỏ hoang ngày càng nhiều. Nhìn ruộng đất quê mình bị bỏ hoang, tôi rất tiếc. Được đào tạo bài bản về nông nghiệp, tôi chọn hướng về quê, thuê gom ruộng đất, tự tổ chức sản xuất, làm các dịch vụ liên quan nông nghiệp” - anh Kiên chia sẻ. Ban đầu anh sản xuất trên quy mô nhỏ để thử nghiệm, học hỏi, sau đó mới mở rộng dần. Năm 2017, từ sự hỗ trợ của chính quyền xã, Sở Nông nghiệp và Môi trường, Hội Nông dân, Liên minh Hợp tác xã tỉnh, ở tuổi 27, anh Kiên đứng ra thành lập Hợp tác xã chuyên sản xuất lúa gạo; trồng, sơ chế dược liệu và làm một số dịch vụ nông nghiệp.

Ban đầu Hợp tác xã gặp nhiều khó khăn do thiếu từ vốn, diện tích sản xuất (chỉ có 5 ha), nhà kho, bến bãi đến kinh nghiệm sản xuất, điều hành. Nhờ kiên trì, bền bỉ, vừa làm vừa học, đến nay Hợp tác xã do anh Kiên làm Chủ tịch kiêm Giám đốc đã tập trung, mở rộng diện tích sản xuất lên 10 ha; liên kết sản xuất 40 ha với nhiều tổ chức, cá nhân khác ở trong và ngoài địa phương. Ở thời điểm hiện tại, Hợp tác xã đang sản xuất, thu mua lúa gạo, xuất đi nhiều tỉnh miền Bắc với số lượng từ 30 - 40 tấn/tháng, tổng mỗi năm cung cấp ra thị trường khoảng 400 tấn gạo các loại. Sản lượng thu mua lúa tươi của Hợp tác xã từ 250-400 tấn/vụ. Ngoài ra, mỗi năm Hợp tác xã còn sản xuất, chế biến, cung cấp cho thị trường khoảng 5 tạ dược liệu (hoa hòe). Ngoài sản xuất, Hợp tác xã còn đầu tư mua sắm máy móc, kinh doanh thêm nhiều dịch vụ như làm đất, gieo, cấy, bảo vệ thực vật, thu hoạch lúa, sấy thóc. Tổng doanh thu đạt trên dưới 6 tỷ đồng/năm, tạo việc làm, thu nhập cho trên 10 lao động.

“Làm nông nghiệp cần nhiều kiến thức, kinh nghiệm. Tiếng là tốt nghiệp đại học nông nghiệp nhưng tôi hiểu những gì mình biết mới chỉ là lý thuyết, để có kiến thức thực tiễn tôi vẫn phải vừa làm vừa học. Tôi tham dự rất nhiều hội nghị, diễn đàn liên quan đến nông nghiệp, vừa để cập nhật các chủ trương, chính sách mới vừa để tìm hiểu thông tin thị trường; gặp gỡ, kết nối với các đối tác. Làm nông nghiệp mà không có sự liên kết, hỗ trợ nhau, nhất là trong khâu tiêu thụ sản phẩm thì không hiệu quả”- anh Kiên chia sẻ.

Ở thôn Vĩnh Bảo, xã Hồng Minh, tỉnh Hưng Yên, vợ chồng anh Hoàng Quốc Toản cũng đang dồn sức cho mô hình sản xuất nông nghiệp rộng gần 2 héc ta. Với lợi thế cả hai vợ chồng cùng học, cùng tốt nghiệp đại học ngành nông nghiệp, người chuyên ngành chăn nuôi, người chuyên ngành trồng trọt nên vợ chồng anh Toản khá đồng thuận trong việc chọn hướng về quê lập nghiệp bằng nghề nông. “Chúng tôi không chọn sản xuất ngay từ đầu, mà khởi sự từ kinh doanh vật tư nông nghiệp. Sau khoảng 10 năm kinh doanh, tích lũy được một số lợi nhuận mới chuyển hướng, mở rộng sang mảng sản xuất”- anh Toản chia sẻ.

Tích lũy dần trong gần 4 năm qua, đến nay anh Toản mở rộng diện tích lên gần 2 ha. Ngay từ đầu, vợ chồng anh đã định hướng phát triển sản xuất nông nghiệp theo mô hình tuần hoàn, tức lấy chất thải của quá trình này trở thành đầu vào của quá trình khác, tạo thành vòng tuần hoàn khép kín, để giảm lãng phí, giảm ô nhiễm và tăng hiệu quả kinh tế; tận dụng các nền tảng mạng xã hội để quảng bá, tiêu thụ sản phẩm. Cụ thể, vợ chồng anh vừa chăn nuôi lợn, gà, vịt vừa trồng rau củ quả ngắn ngày, trồng nho, trồng nấm; lấy chất thải từ chăn nuôi, trồng nấm làm phân bón cho các lạo cây; lấy phế phẩm từ trồng trọt làm thức ăn cho vật nuôi. Cây nho và cây nấm hiện mang lại hiệu quả kinh tế cao cho nông trại. Theo anh Toản, với mô hình này, anh không giảm được chi phí đầu vào mà còn có thể “lấy ngăn nuôi dài”. Kiên trì theo hướng này, đến năm 2025, cơ sở sản xuất của anh đã vận hành ổn định, bắt đầu có lãi.

(Còn nữa)