Giảm thiểu tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống ở Đắc Lắk - Bài 2: Vai trò nòng cốt của Sở Dân tộc và Tôn giáo

Trong tiến trình ấy, tại tỉnh Đắk Lắk, Sở Dân tộc và Tôn giáo đã khẳng định rõ vai trò là cơ quan nòng cốt, đầu mối tham mưu chiến lược và tổ chức triển khai toàn diện các chính sách phòng, chống TH-HNCHT, giữ vị trí trung tâm trong việc kết nối chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước với thực tiễn đời sống đồng bào DTTS.

Chủ động tham mưu, tạo “xương sống” chính sách

Xác định phòng, chống TH-HNCHT là nhiệm vụ vừa cấp bách, vừa lâu dài, có ý nghĩa trực tiếp đến chất lượng dân số, nguồn nhân lực và sự phát triển bền vững vùng DTTS, Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Đắk Lắk đã chủ động, tích cực tham mưu cho Tỉnh ủy, UBND tỉnh tổ chức quán triệt, triển khai nghiêm túc Quyết định số 498/QĐ-TTg ngày 14/4/2015 của Thủ tướng Chính phủ về Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng DTTS” giai đoạn 2015–2025.

Không chỉ dừng lại ở vai trò tham mưu ban hành chủ trương, Sở còn là cơ quan đầu mối trực tiếp tham mưu và tổ chức triển khai Tiểu dự án 2 – Giảm thiểu tình trạng TH-HNCHT trong vùng DTTS, thuộc Dự án 9 của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021–2030 (Tiểu dự án 9.2).

Trên cơ sở các văn bản hướng dẫn của Bộ Dân tộc và Tôn giáo (trước đây là Ủy ban Dân tộc) và kế hoạch của UBND tỉnh, Sở Dân tộc và Tôn giáo đã phát huy vai trò “tiên phong”, phối hợp chặt chẽ với các sở, ngành, địa phương xây dựng chương trình, kế hoạch triển khai hằng năm; bảo đảm các mục tiêu, chỉ tiêu của Đề án 498 và Tiểu dự án 9.2 được cụ thể hóa sát thực tiễn từng vùng, từng dân tộc, tránh dàn trải, hình thức, tạo nền tảng chính sách vững chắc để triển khai đồng bộ, hiệu quả.

Một dấu ấn nổi bật thể hiện rõ vai trò trung tâm của Sở Dân tộc và Tôn giáo là công tác điều phối, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực dành cho phòng, chống TH-HNCHT. Theo đó, tổng kinh phí thực hiện Đề án 498 giai đoạn 2015–2023 đạt 7 tỷ 649 triệu đồng; kinh phí thực hiện Tiểu dự án 9.2 giai đoạn 2021–2025 là 19 tỷ 555 triệu đồng. Các nguồn lực được ưu tiên tập trung cho địa bàn “nóng”, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn; đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát, bảo đảm các hoạt động triển khai đi vào thực chất, tạo hiệu quả lâu dài.

Đổi mới truyền thông, thay đổi nhận thức và hành vi

Với vai trò tham mưu, chỉ đạo và điều phối xuyên suốt, Sở Dân tộc và Tôn giáo đã tạo bước chuyển quan trọng trong công tác truyền thông phòng, chống TH-HNCHT tại Đắk Lắk, từ hình thức tuyên truyền một chiều sang các phương thức truyền thông đa dạng, linh hoạt, phù hợp với đặc thù văn hóa, ngôn ngữ của đồng bào DTTS.

Trong khuôn khổ triển khai Đề án 498, toàn tỉnh đã tổ chức 426 hội nghị tuyên truyền, thu hút gần 38.726 lượt người tham gia; lồng ghép hơn 120 hoạt động truyền thông tại các xã, thôn có tỷ lệ TH-HNCHT cao; tổ chức 2.254 cuộc tư vấn cho 28.068 lượt người. Cùng với đó là 14 chương trình giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể thao gắn với tuyên truyền; 11 hội thi sân khấu hóa dành cho học sinh DTTS; sản xuất và phát sóng các phóng sự chuyên đề về TH-HNCHT bằng bốn thứ tiếng: Kinh, Êđê, M’nông và Chăm– góp phần lan tỏa thông điệp đến tận từng cộng đồng dân cư.

Công tác biên soạn, phát hành tài liệu truyền thông cũng được Sở Dân tộc và Tôn giáo đặc biệt quan tâm. Hơn 470 nghìn tài liệu, tờ rơi, áp phích và 18.800 cuốn sổ tay hỏi – đáp đã được cấp phát rộng rãi; hàng trăm băng rôn, pa nô, áp phích được lắp đặt tại cơ sở. Tỉnh đã xây dựng và triển khai 4 mô hình điểm tại các huyện M’Drắk, Sơn Hòa, Sông Hinh, Đồng Xuân; nhân rộng 30 mô hình câu lạc bộ; tổ chức 426 hội nghị tập huấn cho đội ngũ cán bộ, báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật – từng bước đưa pháp luật đến gần hơn với người dân vùng DTTS.

Đối với Tiểu dự án 9.2 thuộc Chương trình MTQG 1719, các hoạt động tiếp tục được triển khai bài bản, có trọng tâm. Địa phương đã biên soạn 25 tài liệu tập huấn, cấp phát hơn 40.852 ấn phẩm tuyên truyền pháp luật về hôn nhân, gia đình, sức khỏe sinh sản cho gần 6.000 đối tượng; tổ chức 83 hội nghị tuyên truyền, 17 hội thi tìm hiểu pháp luật và 89 buổi truyền thanh tại cơ sở, góp phần nâng cao nhận thức, từng bước thay đổi hành vi của người dân vùng DTTS và miền núi.

Nhận thức sâu sắc rằng con người là yếu tố quyết định hiệu quả chính sách, Sở Dân tộc và Tôn giáo đặc biệt chú trọng bồi dưỡng, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ làm công tác dân tộc, báo cáo viên, tuyên truyền viên pháp luật ở cơ sở. Trong thời gian qua, 120 lớp tập huấn đã được tổ chức, nâng cao năng lực cho hơn 13.500 lượt cán bộ; duy trì 24 mô hình can thiệp tại các địa bàn trọng điểm; đẩy mạnh tư vấn, can thiệp lồng ghép với các chương trình dân số, chăm sóc sức khỏe. Công tác kiểm tra, sơ kết, tổng kết được thực hiện nghiêm túc, kịp thời tháo gỡ khó khăn, bảo đảm Chương trình MTQG 1719, trong đó có Tiểu dự án 9.2, triển khai đúng tiến độ, đạt hiệu quả thiết thực.

Chung tay xóa bỏ tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống

Với vai trò hạt nhân tham mưu, trung tâm điều phối, Sở Dân tộc và Tôn giáo đã phát huy hiệu quả sự phối hợp liên ngành, kết nối chặt chẽ các sở, ban, ngành, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức đoàn thể, chính quyền cơ sở và đội ngũ già làng, trưởng bản, Người có uy tín trong đồng bào DTTS, tạo nên sức mạnh tổng hợp trong công tác phòng, chống TH-HNCHT.

Theo ông Nguyễn Hoàng Giang, Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Đắk Lắk, thông qua việc triển khai đồng bộ, bài bản các giải pháp, đồng bào DTTS đã được tuyên truyền sâu rộng hơn về Luật Hôn nhân và Gia đình, Luật Bình đẳng giới, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình, chính sách dân số và kế hoạch hóa gia đình. Thực tiễn cho thấy, trình độ dân trí và nhận thức pháp luật của đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh từng bước được nâng lên; nhiều phong tục, tập quán lạc hậu ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng TH-HNCHT đang dần bị đẩy lùi.

“Sau 10 năm triển khai, tình trạng tảo hôn trên địa bàn tỉnh giảm 93,7% — mức giảm mạnh nhất khu vực Tây Nguyên; hôn nhân cận huyết thống cơ bản được xóa bỏ hoàn toàn”, ông Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh.

Những kết quả đạt được tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm, xuyên suốt của Sở Dân tộc và Tôn giáo trong việc tham mưu chính sách, tổ chức thực hiện và bảo đảm tính bền vững của công tác phòng, chống TH-HNCHT ở vùng đồng bào DTTS, góp phần nâng cao chất lượng dân số và thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn tới.

Tuy nhiên, chính sách dù đúng và trúng đến đâu cũng chỉ thực sự đi vào cuộc sống khi được chuyển tải bằng những con người cụ thể, có uy tín và sức thuyết phục trong cộng đồng. Trong hành trình đẩy lùi TH-HNCHT tại Đắk Lắk, bên cạnh vai trò tham mưu, điều phối mang tính quyết định của Sở Dân tộc và Tôn giáo, đội ngũ Người có uy tín trong đồng bào DTTS chính là những “cánh tay nối dài”, đưa chủ trương, chính sách đến từng thôn, buôn, từng gia đình.