Đổi mới mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu
Ngày 21/10, Quốc hội thảo luận ở tổ về: Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2026. Nhiều đại biểu đã chỉ ra những nút thắt, từ đó đưa ra các giải pháp để kinh tế - xã hội bứt phá trong năm 2026.
Tạo đột phá về năng suất lao động, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao
Góp ý vào kết quả thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2025 và dự kiến Kế hoạch phát triển năm 2026, đại biểu Lâm Văn Đoan (Đoàn Lâm Đồng) bày tỏ quan tâm đến chỉ tiêu năng suất lao động - một trong những yếu tố then chốt của tăng trưởng bền vững, đại biểu Lâm Văn Đoan dẫn chứng giai đoạn 2021-2025, tốc độ tăng năng suất lao động bình quân đạt khoảng 5,1%/năm, trong khi mục tiêu đề ra là 6,5%/năm.
Theo ông Đoan, đây là chỉ tiêu rất đáng quan ngại, bởi trong ba động lực tăng trưởng là vốn, lao động và năng suất, các quốc gia vượt qua bẫy thu nhập trung bình đều có mức tăng năng suất vượt trội, do vậy, giai đoạn 2026-2030 và phấn đấu thực hiện các mục tiêu đến năm 2045 đặt ra nhiều thách thức, đòi hỏi phải có giải pháp để năng suất lao động tăng trưởng đột phá, trở thành động lực quan trọng của phát triển bền vững. “Nếu muốn phát triển bền vững, vượt bậc, chúng ta phải tập trung cho phát triển nguồn nhân lực trong bối cảnh đất nước bước nhanh vào chuyển đổi số”- ông Đoan kiến nghị.
Theo đánh giá của đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng), chất lượng nguồn nhân lực và đổi mới sáng tạo vẫn còn là điểm yếu. Nguồn nhân lực chất lượng cao chưa đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế. Nhiều ngành mũi nhọn, đặc biệt là công nghệ, bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, vẫn thiếu nhân lực chuyên sâu; việc gắn kết giữa đào tạo và nhu cầu thị trường lao động còn hạn chế. Đặc biệt, nhiều địa phương chưa có đội ngũ chuyên trách về chuyển đổi số đủ năng lực, dẫn đến việc triển khai còn hình thức, thiếu tính kết nối và đồng bộ” - bà Nga nói và cho rằng, nếu không được khắc phục kịp thời, đây sẽ tiếp tục là rào cản lớn đối với cải cách hành chính và phát triển kinh tế số, đi ngược lại tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.
Từ đó, bà Nga cho hay cần đẩy mạnh đào tạo kỹ năng số cho cán bộ công chức trong toàn hệ thống hành chính. Việc “chuyển đổi số” không chỉ là ứng dụng công nghệ, mà còn là thay đổi tư duy, phương thức phục vụ người dân và doanh nghiệp. Đồng thời đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ chế đánh giá năng lực số bắt buộc đối với người làm việc trong cơ quan hành chính nhà nước, tương tự như các chuẩn kỹ năng nghề quốc tế. Bên cạnh chuyển đổi số, cần song hành chuyển đổi “thể chế” – hoàn thiện hành lang pháp lý cho dữ liệu, bảo mật thông tin, định danh điện tử, và giao dịch trực tuyến. Đây là điều kiện để kinh tế số phát triển minh bạch, an toàn và bền vững.
Ông Phan Đình Trạc, Uỷ viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương cũng cho rằng, cần quan tâm đầu tư cho giáo dục và đào tạo, khoa học công nghệ. Đây là những vấn đề được Ban chấp hành Trung ương đề ra rất sớm, coi là quốc sách hàng đầu. Tuy nhiên, thời gian qua việc thực hiện không đến nơi đến chốn, đầu tư nguồn lực chưa tương xứng, không quyết tâm để đầu tư. Gần đây nhất, Nghị quyết mới của Bộ Chính trị là khẳng định lại các nghị quyết của Trung ương, quan trọng là cách tổ chức thực hiện như thế nào đột phá và yêu cầu đầu tư; trách nhiệm của các ngành các cấp như thế nào?, rõ thời gian thực hiện. Như thế giáo dục và đào tạo, khoa học công nghệ mới trở thành quốc sách hàng đầu, kể cả chính sách thu hút nhân tài.
Quản lý chặt giá vàng, bất động sản
Đại biểu Nguyễn Thị Phú Hà (Đoàn Phú Thọ) chỉ rõ, chúng ta luôn nêu giá vàng trong nước chênh với giá thế giới. Từ đầu năm đến nay khi giá vàng thế giới chỉ khoảng hơn 3.000 USD, khi đó các chuyên gia dự kiến cuối năm nay sẽ lên 4.000 USD. Thế nhưng chúng ta lại có những chính sách hạn chế không cho mua vàng. “Trên thế giới, Trung Quốc, Ấn Độ và các nước tăng tích lũy, tăng dự trữ vàng rất cao, và tăng một cách rất đột biến, kể cả các nước phát triển. Ngày xưa không có nhiều, nhưng hiện nay họ tăng dự trữ lên tài sản, và họ cũng không để ngân hàng nữa, chứng tỏ các nước người ta thu về”, bà Hà cho hay.
Cho nên theo bà Hà, phải xem lại, nếu cứ giữ như thế này sẽ mất tài sản của dân, của doanh nghiệp. Giá cả thế giới đều tăng kể cả Mỹ hay Châu Âu. Thế nhưng chúng ta lại cứ giữ quan điểm tích trữ vàng sẽ ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh.
“Đề nghị Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước cần đánh giá lại những nội dung này. Xu hướng hiện nay như dự báo của các chuyên gia đến năm 2026 vàng sẽ tăng đến 5.000 USD/ounce, đến năm 2029 sẽ là 10.000 USD/ounce và có thể còn cao hơn, trong khi chúng ta lại không cho dân mua vàng. Ví dụ các cụ hưu trí dùng tiền tiết kiệm đầu năm mua được một chỉ vàng, bây giờ số tiền cũng được gấp đôi, trong khi gửi tiết kiệm lãi suất chỉ được 3-4%. Nếu cứ cấm không cho mua thì cuối cùng người dân lại đi mua chui, không cẩn thận mua phải vàng chất lượng không đảm bảo đến lúc bán ra không được”- bà Hà nói.
Đại biểu Lê Hữu Trí (Đoàn Khánh Hòa) cũng cho hay, giá cả tiêu dùng trong nước tăng rất nhanh và cao, giá vàng cũng rất cao, có cảm giác chưa kiểm soát được vấn đề thị trường vàng. Bất động sản cũng là một thị trường bong bóng... Giá cả tiêu dùng trong nước còn nhiều vấn đề, đời sống của người dân rất khó khăn trong thời gian qua. Thu nhập của người dân tăng chậm, dẫn tới xu hướng thắt chặt chi tiêu, trong khi giá cả tăng, giá nhà tăng, giá vàng tăng. Chính phủ cần đánh giá và có giải pháp cho vấn đề này.
Đại biểu Nguyễn Lâm Thành (Đoàn Thái Nguyên) cũng cho rằng, thị trường bất động sản và thị trường vàng đang đặt ra nhiều thách thức trong công tác quản lý. Dù Quốc hội đã ban hành nhiều luật quan trọng như Luật Nhà ở, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Tổ chức tín dụng nhưng việc kiểm soát thực tế vẫn chưa theo kịp diễn biến thị trường, khiến giá nhà đất, đặc biệt là giá chung cư tại các đô thị lớn tăng mạnh.
Theo ông Thành, tình trạng giá nhà tăng cao kéo dài đang tạo ra bất ổn xã hội, khi việc sở hữu nhà ở ngày càng xa vời không chỉ với người có thu nhập thấp mà ngay cả người thu nhập trung bình, thậm chí khá cũng khó tiếp cận. Với tốc độ tăng phi mã của bất động sản, phần lớn cán bộ, công chức, người lao động gần như không đủ khả năng mua nhà. Đại biểu đề nghị rà soát lại các quy định pháp luật và điều hành chính sách vĩ mô hợp lý hơn để bảo đảm thị trường phát triển ổn định, bền vững.
Đối với thị trường vàng, ông Thành cho biết, mặc dù đã có nhiều văn bản hướng dẫn quản lý, nhưng việc kiểm soát vẫn còn bất cập, thậm chí tạo ra điểm nghẽn trong hoạt động kinh doanh, mua bán vàng. Nhiều người dân phản ánh, việc mua vàng trang sức, đặc biệt là nhẫn cưới, trở nên khó khăn hơn trước, trong khi đây chỉ là nhu cầu dân sinh thông thường. Đại biểu cho rằng, chỉ những giao dịch vàng quy mô lớn mới cần kiểm soát chặt chẽ, còn mua bán vàng trang sức nên được tạo điều kiện thuận lợi, bởi đây không phải là hoạt động kinh tế đặc biệt.
“Thị trường bất động sản và vàng đều là những "thước đo" quan trọng của nền kinh tế, phản ánh xu hướng và sức khỏe kinh tế - xã hội. Chính phủ cần có biện pháp mạnh mẽ, vừa bảo đảm thị trường vàng vận hành đúng quy luật cung – cầu, vừa giữ cho thị trường bất động sản phát triển lành mạnh”- ông Thành nhấn mạnh.
Hoàn thiện thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn pháp lý
Về mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm phát triển kinh tế - xã hội năm 2026 và giai đoạn tới, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, phải tập trung hoàn thiện thể chế, tháo gỡ điểm nghẽn pháp lý; nâng cao năng lực điều hành của bộ máy nhà nước; phát huy vai trò tiên phong của đội ngũ cán bộ, đảng viên trong đổi mới, sáng tạo và phục vụ nhân dân.
Theo Chủ tịch Quốc hội, yêu cầu quan trọng nhất là phải bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, tăng trưởng kinh tế phải gắn với ổn định vĩ mô, chăm lo an sinh xã hội; đổi mới mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu, thúc đẩy chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, kinh tế tri thức. Bên cạnh đó, phải tiếp tục tái cơ cấu nền kinh tế một cách toàn diện, thực chất, tập trung vào ba trụ cột: cơ cấu lại ngành, lĩnh vực theo hướng nâng cao năng suất; cơ cấu lại thành phần kinh tế, phát huy vai trò dẫn dắt của kinh tế nhà nước; cơ cấu lại vùng lãnh thổ và đầu tư công.
Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý việc thực hiện các đột phá về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao, y tế, giáo dục, quản trị doanh nghiệp; phát triển hạ tầng đồng bộ, hoàn thiện các dự án trọng điểm quốc gia, hạ tầng giao thông, công nghệ thông tin, logistics; nâng cao chất lượng y tế, giáo dục, đảm bảo an sinh, chăm sóc sức khỏe nhân dân, đặc biệt là người cao tuổi, người có hoàn cảnh khó khăn.
Để đạt được những mục tiêu trên, theo Chủ tịch Quốc hội, phải đột phá về thể chế. Muốn đột phá thể chế thì khi Chính phủ trình Quốc hội các dự án luật, các dự thảo Nghị quyết để tháo gỡ khó khăn cho đất nước phát triển, nâng cao năng lực điều hành của bộ máy nhà nước thì chính Quốc hội phải kịp thời xem xét, quyết định.
Cho rằng còn rất nhiều nhiệm vụ, công việc phải thực hiện trong thời gian tới để đất nước vững bước trong kỷ nguyên mới, thực hiện thắng lợi 2 mục tiêu phát triển đến năm 2030 và 2045, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, phải tăng cường công tác chính trị tư tưởng đi vào chiều sâu, mỗi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức vững lòng tin, thực thi hiệu quả vai trò, trách nhiệm của mình, phục vụ tốt nhất người dân và doanh nghiệp. Để đất nước phát triển thì chính chúng ta, mỗi người dân, mỗi gia đình phải làm ra sản phẩm, cống hiến cho xã hội.
Tháng 5/2026 sẽ sắp xếp thôn, bản, tổ dân phố
Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà, thời gian qua rất nhiều địa phương có các cách làm hay, sáng tạo để đảm bảo chất lượng, hiệu quả sau sắp xếp, thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Về chất lượng, cơ cấu đội ngũ cán bộ công chức, đặc biệt cấp xã còn khó khăn, bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu. Về tổ chức bộ máy, vừa qua mới chỉ có hướng dẫn hành chính chứ chưa ổn định được nên cần có điều chỉnh căn bản về thể chế để đáp ứng yêu cầu. Bên cạnh đó, thủ tục hành chính, cơ sở vật chất, nhiều vấn đề tồn tại sau khi triển khai còn có khó khăn nhất định. Đặc biệt, cần tập trung cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức, nhất là cấp xã. Nếu không sẽ rất khó khăn. Bởi trước đây cấp xã chỉ làm những công việc thuần túy, mức độ nhưng hiện nay khối lượng công việc lớn, nhiệm vụ, chức năng rất cao. Bà Trà cũng thông tin, tới đây sẽ phải rà soát lại tiếp để thực hiện việc sắp xếp thôn, bản, tổ dân phố. Theo kế hoạch là tháng 5/2026 và hiện đã chuẩn bị dự thảo nghị định. Đối với sắp xếp đơn vị sự nghiệp đã có kế hoạch của Ban Chỉ đạo Trung ương và Chính phủ ban hành kế hoạch và đang triển khai. Hiện đã chuẩn bị bước đầu để báo cáo cấp có thẩm quyền.
Cơ cấu để không mất cân đối nguồn nhân lực và thị trường lao động
Chiều cùng ngày, Quốc hội thảo luận ở tổ về: các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Chủ tịch nước, Chính phủ; dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội; các Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước; các Báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao.
Đại biểu Lê Quân (Đoàn Hà Nội) đánh giá cao công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Chủ tịch nước, Chính phủ; dự thảo Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội; các Báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ông Quân cho rằng trong 5 năm tới cần quan tâm tới cơ cấu nguồn nhân lực. Bởi trên 70% nhân lực của chúng ta thiếu chứng chỉ, bằng cấp về nghề nghiệp. Chúng ta đang có dân số vàng nhưng chính sách nhân lực đang có bất cập, cần nhân lực vận hành kỹ năng lớn. Nếu không quan tâm thì năng suất lao động khó được cải thiện, có nguy cơ 10 năm nữa thế hệ trung niên, thậm chí cao tuổi phải đào tạo lại và chưa có nền tảng tốt, khi đó chuyển đổi nghề nghiệp, vấn đề việc làm cũng rất lớn.
Trong nhiệm kỳ tới theo ông Quân, Chính phủ và các địa phương, các doanh nghiệp quan tâm nhiều hơn đến bài toán đào tạo nghề, giải quyết tốt hơn bài toán chất lượng nguồn nhân lực trong trung và dài hạn để tránh 10 năm tới có mấy chục triệu lao động vướng về kỹ năng nghề nghiệp.
“Các nước trên thế giới học nghề phải đầu tư trang thiết bị và đội ngũ mới chuyển đổi nghề nghiệp được, và chính sách đối với người học nghề thường bao giờ cũng miễn, giảm học phí, học phí thấp. Gốc của đổi mới sáng tạo phải đầu tư cho nghiên cứu ứng dụng, và cơ cấu nguồn nhân lực để không mất cân đối nguồn nhân lực và thị trường lao động gắn với yêu cầu phát triển” –ông Quân nói.
