Đổi đất lấy công trình: Ngổn ngang dự án
Hình thức kêu gọi tư nhân đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông, công trình công cộng theo hình thức đổi đất lấy công trình, các dự án BT (xây dựng-chuyển giao) hiện nay đang được nhiều chủ đầu tư chọn lựa, trong khi các dự án BOT đang bị hạn chế vì tình trạng thu phí (để thu hồi vốn) tràn lan. …
Cần cân nhắc các dự án BT.
Gần đây, hàng loạt đề xuất các dự án xây dựng BT được phía doanh nghiệp gửi đến UBND TP HCM với số vốn mỗi công trình lên đến hàng ngàn tỷ đồng cùng nhiều dự án BT đã chấp thuận đang triển khai. Đó là dự án trục đường Bắc-Nam dài 7,5km từ đường Nguyễn Văn Linh đến cầu Bà Chiêm (huyện Nhà Bè) dẫn vào khu công nghiệp Hiệp Phước với tổng mức đầu tư dự kiến là gần 9.000 tỷ đồng. Cũng tại đây, dự án BT đầu tư Khu đô thị Hiệp Phước với số vốn hơn 17.000 tỷ đồng đang được phía doanh nghiệp đề xuất.
Đổi lại, chủ đầu tư muốn được chính quyền thành phố giao một số đất nhất định ngang giá trong khu công nghiệp Hiệp Phước để khai thác, thu hồi vốn. Ngoài ra là dự án đường nối từ đường Phạm Văn Đồng đến nút giao thông Gò Dưa (quận Thủ Đức) với số vốn khoảng 1.300 tỷ đồng. Hoặc dự án đường song hành với cao tốc TP HCM-Long Thành-Dầu Giây đoạn từ nút An Phú (quận 2) tới đường vành đai 2 với số vốn khoảng 900 tỷ đồng. Đổi lại, chủ đầu tư sẽ nhận được khoảng 30 héc ta đất nằm trong khu dân cư Nam Rạch Chiếc (quận 2).
Trước đó, nhiều dự án theo hình thức BT cũng đã được triển khai như dự án xây dựng đường từ cầu Rạch Chiếc (quận 9) tới nút giao Bình Thái (Thủ Đức). Đoạn đường từ nút Bình Thái tới ngã 3 Linh Đông (Thủ Đức)… Nhiều dự án công cộng như bờ kênh, công trình chống ngập, đê bao cũng được đề xuất xây dựng theo hình thức BT.
Theo ông Bùi Xuân Cường, Giám đốc Sở GTVT TP Hồ Chí Minh, hiện nay nhu cầu vốn dành cho hạ tầng giao thông là vô cùng lớn, ngân sách Nhà nước và thành phố chắc chắn không thể kham nổi. Việc kêu gọi các dự án BT đối với doanh nghiệp trong và ngoài nước được cho là hướng đi đúng đắn, cần thiết và tất yếu để thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội.
Thế nhưng, thực tế cái giá phải đánh đổi khi doanh nghiệp bỏ ra hàng trăm ngàn tỷ đồng vào các dự án BT cũng không hề rẻ, có khi còn đắt đỏ hơn bởi không có doanh nghiệp nào chịu thua lỗ khi bỏ tiền đầu tư các dự án BT cả. Quỹ đất mà chính quyền trả cho doanh nghiệp để đổi lấy công trình thực tế cũng là tài sản chung được định giá của người dân.
Theo ông Phạm Sanh - chuyên gia trong lĩnh vực giao thông, xây dựng thì các dự án BT hấp dẫn cả nhà đầu tư lẫn chính quyền địa phương. Vì khi đề xuất các dự án này, chủ đầu tư không lo rủi ro, bởi sẽ được trả bằng quỹ đất. Ngoài ra, quá trình thỏa thuận cũng chỉ diễn ra giữa hai bên, không có sự định giá rõ ràng, không có đấu thầu công khai nên doanh nghiệp có thể hưởng lợi bằng cách nâng tiền đầu tư dự án và hạ tiền mặt bằng đền bù.
Đây chính là kẽ hở khiến hàng loạt dự án BT từng bị đình chỉ, thanh tra vì chênh lệch lên đến hàng trăm tỷ đồng bởi sự bắt tay của doanh nghiệp và chính quyền địa phương. Bên cạnh đó, tiến độ thi công, chất lượng và tuổi thọ của các dự án BT cũng là vấn đề khiến nhiều người quan tâm. Nghĩa là, các chủ đầu tư phải bị ràng buộc bởi công trình của mình trong một khoảng thời gian bao lâu sau khi hoàn thành, chứ không phải chỉ chuyển giao là có thể dễ dàng hợp thức hóa quỹ đất theo dự án được đánh đổi để sử dụng…
