Đại biểu Quốc hội, dấu ấn một nhiệm kỳ

Sẵn sàng tranh luận đến cùng trên tinh thần xây dựng

Nếu phải chọn một khoảnh khắc hiện lên rõ nét nhất trong suốt nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Đoàn Hải Phòng) chia sẻ đó chính là giây phút khai mạc Kỳ họp thứ nhất vào tháng 7/2021. “Hà Nội khi ấy đang bước vào đợt giãn cách xã hội nghiêm ngặt để chống dịch Covid-19; cả nước căng mình trong nỗi lo lắng, khẩn trương chưa từng có. Trong Hội trường Diên Hồng, các đại biểu ngồi giãn cách, ai cũng đeo những lớp khẩu trang dày, ánh mắt lộ sau lớp khẩu trang vừa lo âu, vừa kiên định. Không khí hôm ấy rất đặc biệt: trang nghiêm như thường lệ nhưng đồng thời bao trùm một cảm giác nặng trĩu về trách nhiệm. Chúng tôi hiểu rõ rằng một nhiệm kỳ đặc biệt đã mở ra, với những nhiệm vụ hoàn toàn không dễ dàng, đòi hỏi Quốc hội phải đồng hành, phải đưa ra những quyết sách kịp thời, đúng đắn để vực dậy nền kinh tế – xã hội trong bối cảnh vô vàn khó khăn. Chính khoảnh khắc ấy làm tôi thấm thía sâu sắc hơn bao giờ hết về trọng trách của mình trước đất nước và trước nhân dân”- bà Nga nhớ lại.

Là đại biểu đã tham gia Quốc hội 2 khoá (XIV và XV), bà Nga bày tỏ trong nhiệm kỳ qua, đối với cá nhân bà, Luật “chạm” vào đời sống nhanh nhất là Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), được Quốc hội xem xét và thông qua tại Kỳ họp thứ 9. Đây là đạo luật có hiệu lực ngay lập tức nhằm phục vụ yêu cầu tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp và sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh từ ngày 1/7/2025.

Bà Nga lý giải, sự thay đổi này tác động trực tiếp tới bộ máy, tới đội ngũ cán bộ, công chức, cũng như đến người dân tại địa phương trong việc tổ chức thực hiện các dịch vụ công. Tính cấp bách và tác động tức thời của luật đã tạo nên một dấu ấn rất rõ: luật ban hành để giải quyết ngay những yêu cầu thực tiễn, không có khoảng cách giữa chính sách và cuộc sống. Tuy nhiên, cũng có những đạo luật dù rất tiến bộ nhưng khi triển khai vẫn còn độ trễ đáng kể. Điển hình như Luật Bảo vệ Môi trường 2020. Đã 5 năm kể từ khi thông qua, song một số nội dung quan trọng vẫn chưa được thực thi hiệu quả, đặc biệt là phân loại rác thải tại nguồn, hay tình trạng xử lý rác chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế. Điều này cho thấy một đạo luật muốn đi vào cuộc sống cần cả quyết tâm chính trị, nguồn lực và đặc biệt là sự phối hợp hiệu quả giữa các cấp, các ngành.

Đối với bà Nga, điều hài lòng nhất, trong nhiệm kỳ qua là không khí tranh luận cởi mở và trách nhiệm tại nghị trường. Các đại biểu khóa XV mang đến một tinh thần làm việc rất chủ động, sẵn sàng tranh luận đến cùng trên tinh thần xây dựng, nhiều ý kiến được chuẩn bị rất công phu, có nghiên cứu độc lập, có số liệu và bằng chứng thuyết phục. Điều đó cho thấy chất lượng đại biểu ngày càng được nâng cao và hoạt động nghị trường ngày càng dân chủ, thực chất.

“Tuy vậy, trong lòng tôi vẫn còn một chút tiếc nuối đó là thời lượng tranh luận đôi khi chưa đủ để làm sâu sắc mọi vấn đề. Một số nội dung còn “nợ” sự phân tích đến nơi đến chốn vì khuôn khổ thời gian. Tôi cũng mong một số bộ, ngành khi tham gia giải trình tại nghị trường có thể thẳng thắn hơn, đi sâu vào bản chất vấn đề hơn để góp phần làm rõ những băn khoăn của các đại biểu và của cử tri”- bà Nga chia sẻ.

Bà Nga cũng cho biết, kiến nghị mà cá nhân bà dành nhiều thời gian, nhiều tâm huyết nhất chính là việc giải quyết chế độ bảo hiểm bắt buộc cho các chủ hộ kinh doanh cá thể - những người đã đóng bảo hiểm bắt buộc trong khi pháp luật chưa quy định rõ ràng. Cơ quan bảo hiểm đã thu sai đối tượng, dẫn đến hàng nghìn chủ hộ kinh doanh không được hưởng chế độ, thiệt thòi rất lớn.

“Sau hơn một năm theo đuổi liên tục, kiến nghị cuối cùng vấn đề đã được giải quyết; các chủ hộ kinh doanh cá thể đã được hưởng chế độ mà họ xứng đáng được hưởng. Với tôi, đó là một niềm vui, bởi nghị trường không chỉ là nơi thảo luận các chính sách lớn mà còn là nơi người đại biểu thực hiện sứ mệnh bảo vệ quyền lợi của từng người dân cụ thể, những người đang trông đợi vào sự công bằng của pháp luật”- bà Nga chia sẻ.

Dấu ấn lập pháp

Có thể nói, nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV diễn ra trong bối cảnh đặc biệt khi gần một nửa nhiệm kỳ chịu tác động ảnh hưởng của dịch Covid-19. Song rất nhiều vấn đề đặc biệt mang tính lịch sử đã được tháo gỡ, để vào năm cuối cùng của nhiệm kỳ tăng trưởng của đất nước đạt trên 8%, tạo tiền đề vững chắc cho tăng trưởng hai con số từ năm 2026. Trong đó, nhiều dấu ấn đã được xác lập. Đầu tiên phải kể đến, dấu ấn lập pháp.

Công tác lập pháp là một trong 3 chức năng quan trọng của Quốc hội. Thành tựu lớn nhất của Quốc hội khoá XV không đơn thuần ở việc thông qua hàng trăm luật, mà còn nằm ở thông qua sửa đổi bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013 phục vụ cho cuộc cách mạng sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy, thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, mà còn gắn với đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. Đề cập đến vấn đề này, Đại biểu Nguyễn Thị Thủy (Đoàn Thái Nguyên), Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng, những thành tựu nổi bật trong đổi mới tư duy xây dựng pháp luật thể hiện trên 4 phương diện.

Đầu tiên là đổi mới trong cách tiếp cận xây dựng luật. Từ kỳ họp thứ 8 đến nay, việc đổi mới tư duy trong xây dựng pháp luật đã nhanh chóng thấm nhuần vào tất cả các khâu, các bước của quá trình soạn thảo luật. Thay vì yêu cầu trước đây phải ban hành các đạo luật có tính cụ thể để có hiệu lực trực tiếp thì các luật được ban hành vừa qua, đặc biệt các luật về kiến tạo phát triển chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc và thuộc thẩm quyền của Quốc hội, còn những vấn đề cụ thể, thực tiễn thường xuyên biến động được giao cho Chính phủ quy định nhằm phản ứng linh hoạt với chính sách. Thay vì tư duy trước đây yêu cầu nặng về quản lý thì các luật ban hành vừa qua đứng trước yêu cầu luật không chỉ là công cụ để quản lý mà còn phải là động lực để thực hiện sự tăng trưởng.

Điểm mới khác theo bà Nguyễn Thị Thủy đó là Quốc hội đã giảm tối đa những trình tự, thủ tục không cần thiết trong xây dựng luật. Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp cũng nhấn mạnh việc Quốc hội đã đổi mới tư duy trong tháo gỡ điểm nghẽn của pháp luật. Thay vì tư duy thông thường là văn bản của cơ quan nào ban hành thì chỉ cơ quan đó mới có quyền sửa đổi, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 206/2025/QH15 cho phép áp dụng cơ chế đặc biệt để tháo gỡ những điểm nghẽn của pháp luật. Trên cơ sở đó Quốc hội đã ủy quyền cho Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội được phép ban hành nghị quyết để sửa các luật của Quốc hội.

“Trong tình hình đặc biệt, phải có cách làm đặc biệt để nhanh chóng đưa những nguồn lực đang bị đình trệ phục hồi trở lại. Điều này đã phúc đáp tâm nguyện của nhiều doanh nghiệp đã phát biểu tại nhiều diễn đàn rằng, họ không có ước vọng gì cao sang mà mong có một hành lang pháp lý thông suốt, đồng bộ, ổn định để yên tâm đầu tư phát triển lâu dài”- bà Nguyễn Thị Thủy nói.

Tính đến kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã ban hành 148 luật, 45 nghị quyết có chứa quy phạm pháp luật, Văn phòng Quốc hội đã hợp nhất 275 văn bản quy phạm pháp luật được Quốc hội khóa XV ban hành trong nhiệm kỳ đã tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong đời sống pháp lý quốc gia, từ các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, tổ chức bộ máy đến quốc phòng, an ninh, an sinh xã hội, đối ngoại.

Quốc hội khóa XV đã đi vào một trang mới của lịch sử dân tộc

Nhìn lại chặng đường 5 năm của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, đại biểu Ngô Trung Thành (Đoàn Đắk Lắk) đánh giá, nhiệm kỳ khóa XV diễn ra trong bối cảnh đặc biệt chưa từng có. Đại dịch Covid-19 những năm đầu nhiệm kỳ đã tạo ra thách thức lớn.

Trong thời điểm đặc biệt khó khăn, Quốc hội đã có quyết sách lịch sử, chưa từng có tiền lệ, đầy trí tuệ và bản lĩnh, với việc ban hành Nghị quyết 30/2021/QH15 trao quyền mạnh mẽ cho Chính phủ; đồng thời ban hành nhiều luật, nghị quyết khác đáp ứng các yêu cầu cấp thiết của tình hình.

Kết quả, trong khi nhiều quốc gia còn đang vật lộn với dịch bệnh, kinh tế suy giảm sâu thì Việt Nam đã sớm kiểm soát được dịch bệnh, mở cửa an toàn và khôi phục mạnh mẽ hoạt động sản xuất - kinh doanh. “Với một bối cảnh khó khăn, thách thức như vậy, kết quả đó không thể nói không phi thường được”-đại biểu Ngô Trung Thành khẳng định.

Cho rằng kết quả của Quốc hội khoá XV là “dấu ấn mang tầm thời đại”, ông Thành nhận định, với tầm nhìn chiến lược và sự lãnh đạo sát sao của Đảng, Quốc hội đã khẩn trương sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, ban hành các luật, nghị quyết quan trọng, bảo đảm cơ sở pháp lý. Chính phủ đã tổ chức thực hiện quyết liệt, chủ động và đồng bộ, thực hiện thành công cuộc cách mạng về cải cách đơn vị hành chính.

Đây là một cuộc cải cách đặc biệt phức tạp, bởi nó tác động sâu rộng đến tổ chức bộ máy, con người, phương thức vận hành và lợi ích của nhiều chủ thể. Bởi vậy cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện thể chế, pháp luật để vận hành tối ưu mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Bảo đảm phân quyền, phân cấp hợp lý, rõ thẩm quyền, rõ trách nhiệm, có cơ chế kiểm soát hiệu quả nhằm khai thác tối đa dư địa tăng trưởng được mở ra từ cuộc cải cách đơn vị hành chính này.

“Chúng ta có pháp luật tốt, có đường lối đúng, nhưng để thành công thì yếu tố quyết định vẫn là con người”- ông Thành nói và đề nghị cần sớm hoàn thiện pháp luật để xây dựng đội ngũ cán bộ có trách nhiệm, bản lĩnh, chuyên nghiệp, liêm chính, tinh thông công nghệ, có tư duy đổi mới và năng lực kiến tạo phát triển, đặc biệt là có dư địa để cán bộ tự tin, dám hành động và mạnh dạn hành động.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) cũng nhận định, trong một nhiệm kỳ đặt trong bối cảnh đặc biệt, nhiều biến động lớn chưa từng có trong lịch sử từ đại dịch Covid-19 đến phục hồi kinh tế, cải cách thể chế, sắp xếp tổ chức bộ máy, Quốc hội đã hoàn thành một khối lượng rất lớn công việc với yêu cầu cao về chất lượng và tiến độ.

Trong đó, việc Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, tạo cơ sở hiến định cho nhiều cải cách lớn trong hoạt động lập pháp đã kịp thời tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt về thể chế. Bên cạnh đó, phương thức tổ chức kỳ họp tiếp tục được đổi mới, hoạt động đối ngoại của Quốc hội được mở rộng, cùng với các kênh đối ngoại của Đảng, ngoại giao nhà nước đã góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, thu hút các nguồn lực cho phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

“Nhìn lại một nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, với tư cách là đại biểu Quốc hội trong nhiệm kỳ qua, tôi có rất nhiều cảm xúc. Đó là cảm xúc niềm tin, tinh thần cách mạng tiến công của Quốc hội vì một Việt Nam hùng cường. Một Quốc hội hành động hết mình vì hạnh phúc của nhân dân. Quốc hội khóa XV đã đi vào một trang mới của lịch sử dân tộc”- ông Mai khẳng định.

Tháo gỡ các “điểm nghẽn”, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn TPHCM) cho biết, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã tổ chức 19 kỳ họp, gồm 10 kỳ họp thường lệ và 9 kỳ họp bất thường. Trong đó, kỳ họp thứ 10 là kỳ họp dài nhất, thông qua nhiều đạo luật và nghị quyết quan trọng, quy mô lớn. Theo ông Ngân, có thể nhận thấy công tác xây dựng pháp luật của Quốc hội nhiệm kỳ này đạt được những kết quả nổi bật, thể hiện rõ qua số lượng và chất lượng các văn bản luật, nghị quyết được ban hành. Đây là những quyết sách cần thiết, góp phần hoàn thiện hệ thống thể chế, đặc biệt là thể chế kinh tế thị trường, nhằm tháo gỡ các “điểm nghẽn”, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên mới.

Bám sát thực tiễn, lắng nghe ý kiến của nhân dân

Đại biểu Tô Văn Tám (Đoàn Quảng Ngãi) khẳng định, trong quá trình xây dựng pháp luật, Quốc hội đã bám sát thực tiễn, lắng nghe ý kiến của nhân dân. Việc lấy ý kiến nhân dân, các chuyên gia, nhà khoa học, đối tượng chịu tác động ngày càng được coi trọng và thực chất hơn. Đơn cử như lần sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp, Quốc hội dành rất nhiều thời gian để lấy ý kiến và bằng nhiều hình thức khác nhau, trong đó có cả ứng dụng công nghệ thông tin và đã có 280 triệu lượt ý kiến của các tầng lớp nhân dân tham gia và tất cả các ý kiến đều được tổng hợp, tiếp thu và giải trình đầy đủ.

Những quyết định của Quốc hội mang hơi thở của cuộc sống, kịp thời và sống động

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn Hà Nội) bày tỏ ấn tượng khi Quốc hội khóa XV đã hoàn thành một khối lượng luật, nghị quyết rất lớn. Dự kiến sau khi kết thúc kỳ họp thứ 10, Quốc hội ban hành trên 148 luật và hơn 45 nghị quyết có chứa quy phạm pháp luật. Công tác xây dựng pháp luật Quốc hội đã đạt được kết quả, thành tựu nổi bật thông qua số lượng, chất lượng các văn bản luật, nghị quyết được ban hành. Khẳng định Quốc hội Việt Nam là một Quốc hội dân chủ, ông Trí chia sẻ, khi trở thành đại biểu Quốc hội, từ những buổi sinh hoạt tổ, họp trong Ủy ban, họp trên hội trường, khi bấm nút thông qua luật hoặc các vấn đề quan trọng của đất nước đến những hoạt động giám sát, ông đều được tham gia bình đẳng, dân chủ và được tôn trọng.

Quốc hội đổi mới mạnh mẽ, đồng hành cùng đất nước bứt phá

Đại biểu Tô Ái Vang (Đoàn Cần Thơ) cho rằng, mỗi đại biểu Quốc hội đều lâng lâng cảm xúc, niềm tự hào khi đất nước đang bắt kịp theo xu hướng phát triển của thời đại. Trước yêu cầu định hướng và chỉ đạo của Đảng, Quốc hội đã kịp thời cụ thể hóa, thể hiện sự đồng hành cùng Chính phủ thông qua công tác lập pháp, giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng, đáp ứng kịp thời trước yêu cầu phát triển của kinh tế - xã hội. Nổi bật nhất phải nhắc đến tư duy đổi mới về công tác lập pháp, trang bị và tăng cường ứng dụng công nghệ thích ứng với sự phát triển của Quốc hội số. Vấn đề này đã được khởi động từ Quốc hội khóa XI và đến Quốc hội khóa XV càng được phát huy mạnh mẽ.