Cách nào huy động vàng trong dân?
Theo số liệu thống kê từ Hội đồng Vàng thế giới, người dân Việt Nam hiện nắm giữ khoảng 400 - 500 tấn vàng, tương đương 35 - 40 tỷ USD, chiếm gần 8% GDP. Như vậy nếu chỉ 10 - 15% lượng vàng trong dân được đưa vào hệ thống tài chính, tương đương 5 - 7 tỷ USD thì đó sẽ là nguồn vốn quý giá cho phát triển kinh tế.
Kênh đầu tư đặc thù
Hội đồng Vàng thế giới thông tin, mỗi năm, Việt Nam tiêu thụ trung bình 55 tấn vàng, nằm trong nhóm quốc gia tiêu thụ vàng cao nhất khu vực.
Trong khi đó theo ước tính của Hiệp hội các nhà đầu tư tài chính (Vafi), dự trữ vàng trong dân của Việt Nam khoảng hơn 2.000 tấn, tương đương 250 tỷ USD theo thời giá hiện nay. Phần lớn lượng vàng này “nằm im”, không quay trở lại hệ thống ngân hàng thương mại.
Đại biểu Quốc hội Thạch Phước Bình (đoàn Vĩnh Long) phân tích: Nếu chỉ 10 - 15% lượng vàng trong dân được đưa vào hệ thống tài chính, tương đương 5 - 7 tỷ USD thì đó sẽ là nguồn vốn quý giá cho phát triển hạ tầng, chuyển đổi số và đổi mới công nghệ mà không cần tăng vay nợ công.
Ông Bình cho rằng, để hút nguồn vàng trong dân, trước tiên cần ổn định thị trường, thu hẹp chênh lệch giá trong nước và thế giới xuống dưới 5 triệu đồng/lượng; kiểm soát đầu cơ, tăng cung thông qua nhập khẩu có kiểm soát vàng; thành lập Sở Giao dịch vàng quốc gia; phát triển các sản phẩm tài chính hóa vàng như phát hành chứng chỉ vàng lưu ký, quỹ đầu tư vàng...
Ngoài ra khuyến khích chuyển hóa vàng thành VNĐ thông qua chính sách miễn phí lưu ký, ưu đãi lãi suất hoặc phát hành trái phiếu Chính phủ bằng vàng, dành riêng cho người bán vàng vật chất. Đảm bảo an toàn hệ thống và minh bạch thông tin, công bố bản tin vàng quốc gia định kỳ để người dân được tiếp cận thông tin đầy đủ, tạo niềm tin với thị trường...
Ông Đặng Văn Thành - Chủ tịch Tập đoàn TTC cũng nêu quan điểm, vàng vẫn là kênh đầu tư mang tính đặc thù tại Việt Nam và khu vực Á Đông, gắn với cả giá trị thẩm mỹ lẫn nhu cầu trú ẩn tài sản. Ngay cả giới trẻ hiện nay cũng có xu hướng mua vàng như một cách bảo toàn giá trị trong bối cảnh biến động kinh tế toàn cầu. Theo ông Thành, thị trường vàng không đóng vai trò thiết thực như thị trường vốn, nên nếu huy động vàng trong dân, mục tiêu chính phải là chuyển hóa một phần thành dự trữ quốc gia với chi phí hợp lý. “Còn nếu huy động vàng để đem cho vay hay kinh doanh như trước đây là không khả thi và rất rủi ro”- ông Thành nhấn mạnh.
Một số mô hình có thể tham khảo
Bình luận việc đưa vàng thành kênh huy động vốn trong giai đoạn 2026-2030, TS Lê Anh Tuấn - Tổng Giám đốc Dragon Capital cho rằng, đây là hướng đi “rất thú vị nhưng cũng rất khó”. Ông Tuấn chia sẻ 3 mô hình trên thế giới có thể tham khảo. Thứ nhất, ở Mỹ năm 1933, Chính phủ đã thu hồi toàn bộ vàng trong dân, nhưng Việt Nam không thể áp dụng được mô hình này, bởi khi đó Mỹ đang trong thời kỳ giảm phát – một điều kiện đặc thù giúp họ thực hiện chính sách đó. Còn Việt Nam hiện nay hoàn toàn khác. Thứ hai là mô hình của Ấn Độ, họ phát hành trái phiếu vàng và huy động được khoảng 150–200 tỷ USD phục vụ cho quốc sách. Người dân thay vì mua vàng vật chất chuyển sang mua trái phiếu vàng. Cơ chế này nghe thì đơn giản nhưng thực ra khá kỹ thuật, đòi hỏi hệ thống vận hành và giám sát chặt chẽ.
Mô hình thứ ba là của Trung Quốc, nơi họ có cả sàn vàng vật chất và sàn vàng phi vật chất, cho phép giao dịch và chuyển đổi linh hoạt giữa hai hình thức này.
Một trong những giải pháp để quản lý thị trường đang được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thực hiện là lập sàn giao dịch vàng. Giới chuyên gia đánh giá, đây là bước đi đúng để tiến tới việc huy động vàng trong dân, vì khi có sàn vàng, người dân sẽ có thêm nhiều phương thức đầu tư.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cho rằng việc huy động vàng trong dân không quá khó; NHNN nên cấp phép cho các đơn vị kinh doanh vàng có uy tín được phép thu nhận vàng vật chất từ người dân và phát hành chứng chỉ vàng tương ứng.
Trong giai đoạn đầu, chính NHNN cũng có thể trực tiếp tham gia, đóng vai trò trung tâm thu hút vàng trong dân bằng cách phát hành chứng chỉ vàng, với những tiêu chuẩn rất chặt chẽ. Đây là cơ quan tiền tệ có uy tín cao nhất nên người dân sẽ yên tâm hơn khi gửi vàng, từ đó tạo thành một thị trường vàng minh bạch, có quản lý và có khả năng huy động vốn thực chất cho nền kinh tế.
“Tuy nhiên, để thực sự “nhả” vàng ra khỏi két, phải có chính sách hấp dẫn, có thể cân nhắc đi kèm mức lãi suất hợp lý. Bởi nếu người dân thấy chỉ đơn thuần gửi vàng mà không có lợi ích gì, họ sẽ vẫn giữ vàng thay vì gửi vào ngân hàng hay tổ chức khác. Khi chứng chỉ vàng có lãi suất phù hợp, được bảo đảm bởi NHNN, người dân sẽ sẵn sàng tham gia và việc huy động vàng trong dân hoàn toàn khả thi” - ông Hiếu góp ý.
Cũng cho rằng Sở Giao dịch vàng quốc gia là giải pháp tối ưu, Hiệp hội Kinh doanh vàng phân tích việc phát hành chứng chỉ vàng, hoặc trái phiếu vàng góp phần giảm bớt nhu cầu giao dịch vàng vật chất, giảm đáng kể lượng ngoại tệ để nhập khẩu vàng; loại bỏ những loại hình giao dịch vàng bất hợp pháp (sàn vàng chui); giảm thiểu tình trạng xuất, nhập lậu vàng qua biên giới; tăng nguồn thu cho ngân sách nhà nước thông qua việc thu thuế của các tổ chức, cá nhân giao dịch vàng; cơ quan chức năng có thể giám sát, quản lý được lượng giao dịch vàng để điều hành chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ.
