8 thập kỷ vẻ vang và tự hào của ngành Nông nghiệp và môi trường

Ngày 12/11, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) đã long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường (1945 - 2025) và Đại hội Thi đua yêu nước lần thứ I. Tham dự buổi lễ có Tổng Bí thư Tô Lâm cùng hơn 1.200 đại biểu đại diện các ban, bộ, ngành Trung ương, địa phương, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp, hiệp hội và các thế hệ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong toàn ngành.

Nông nghiệp trở thành trụ đỡ của nền kinh tế

Phát biểu khai mạc tại buổi lễ, Bộ trưởng Bộ NNMT Trần Đức Thắng khẳng định, từ chỗ thiếu ăn, phải nhập khẩu lương thực trong thập niên 1980, Việt Nam đã tự bảo đảm an ninh lương thực và trở thành một trong những quốc gia xuất khẩu nông sản hàng đầu thế giới. Các mặt hàng, như gạo, cà phê, hạt điều, hồ tiêu, thủy sản, rau quả… liên tục nằm trong nhóm 5 nước xuất khẩu lớn nhất toàn cầu, mang lại hàng chục tỷ USD mỗi năm.

Nông nghiệp trở thành trụ đỡ của nền kinh tế, góp phần ổn định vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội và giảm nghèo bền vững. Trong các giai đoạn khó khăn, như Khủng hoảng tài chính châu Á (1997-1998), suy thoái kinh tế toàn cầu (2008-2009) hay đại dịch COVID-19 - nông nghiệp vẫn phát triển, giúp nền kinh tế duy trì tăng trưởng và ổn định xã hội.

Ba thập kỷ qua, giá trị xuất khẩu nông, lâm, thủy sản tăng gần 50 lần, đạt hơn 62,5 tỷ USD năm 2024, đưa Việt Nam vào top 15 quốc gia xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới. Đặc biệt, Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (từ 2010) đã thay đổi căn bản diện mạo nông thôn, hơn 78% xã đạt chuẩn, hạ tầng được cải thiện, đời sống người dân nâng cao. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều giảm từ 58% (năm 1993) xuống còn 4,06% (năm 2024). Đây là minh chứng rõ nét cho hiệu quả chính sách phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Với sứ mệnh là nền tảng cho xây dựng và phát triển đất nước, ngành Tài nguyên và Môi trường đã rất sớm được hình thành và phát triển. Ngay sau khi giành độc lập, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã xác định quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường là nhiệm vụ trọng yếu, gắn liền với an sinh và đời sống nhân dân. Trên cơ sở đó, bộ máy quản lý nhà nước về đất đai, địa chất khoáng sản, môi trường, khí tượng thủy văn, biến đổi khí hậu, biển - hải đảo, viễn thám.v.v… không ngừng được kiện toàn và mở rộng chức năng, nhiệm vụ, đáp ứng yêu cầu phát triển của từng giai đoạn lịch sử của đất nước.

Song song với đó, việc xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách pháp luật cũng liên tục được tăng cường. Từ thập niên 90 đến nay, nhiều đạo luật quan trọng như: Luật Bảo vệ môi trường (1993), Luật Đất đai, Luật Tài nguyên nước, Luật Khoáng sản, Luật Lâm nghiệp, Luật Đa dạng sinh học… đã tạo dựng nền tảng pháp lý ngày càng đồng bộ cho quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường, phù hợp với yêu cầu đổi mới và hội nhập quốc tế.

Các chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu cũng được triển khai mạnh mẽ; nhiều chương trình lớn như: Trồng mới 5 triệu ha rừng, Một tỷ cây xanh… đạt kết quả rõ rệt. Công tác bảo vệ môi trường trở thành trụ cột của phát triển bền vững, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế. Nhờ vậy, nhận thức xã hội được nâng cao, tỷ lệ che phủ rừng duy trì trên 42%, nhiều hệ sinh thái được phục hồi, chất lượng môi trường được cải thiện. Năm 2024, Việt Nam xếp 54/166 về phát triển bền vững, tăng 34 bậc so với 2016, đứng thứ hai ASEAN sau Thái Lan; tỷ lệ thu gom, xử lý rác sinh hoạt đạt 97,28% ở đô thị và 83,1% ở nông thôn… qua đó, góp phần bảo đảm cân bằng sinh thái và an ninh tài nguyên quốc gia.

Cũng theo Bộ trưởng Trần Đức Thắng, năm 2025 đánh dấu một dấu mốc lịch sử mới khi Quốc hội khóa XV quyết nghị hợp nhất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn với Bộ Tài nguyên và Môi trường, hình thành Bộ NNMT từ ngày 1/3/2025. Đây là bước đi thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước nhằm quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả hơn các nguồn lực quốc gia, đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững trong kỷ nguyên mới. Sau hợp nhất, Bộ đã nhanh chóng kiện toàn tổ chức, ổn định bộ máy, bảo đảm hoạt động thông suốt, hiệu lực, hiệu quả. Các phong trào thi đua yêu nước tiếp tục lan tỏa mạnh mẽ, tạo khí thế sôi nổi, cổ vũ toàn ngành vượt qua khó khăn, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ chính trị được giao. Nhiều phong trào tiêu biểu được phát huy và nhân rộng như: “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới”, “Cả nước chung tay vì người nghèo - không để ai bị bỏ lại phía sau”…

5 nhiệm vụ chiến lược bước vào kỉ nguyên xanh

Bước vào giai đoạn phát triển mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đất nước ta đang đứng trước những chuyển biến sâu sắc của thời đại: cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, xu thế chuyển đổi xanh, phát triển kinh tế tri thức, kinh tế tuần hoàn, kinh tế carbon thấp; cùng với đó là yêu cầu cấp bách về bảo đảm an ninh lương thực, an ninh năng lượng, an ninh nguồn nước và bảo vệ môi trường sinh thái toàn cầu. Những biến động địa chính trị- kinh tế, thương mại, khí hậu và công nghệ… vừa mở ra thời cơ phát triển mới, nhưng cũng đặt ra những yêu cầu, thách thức to lớn đối với ngành Nông nghiệp và Môi trường nước ta.

Trong bối cảnh đó, mục tiêu xuyên suốt của ngành đó là phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh; bảo vệ, khai thác và sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên; chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh môi trường, góp phần xây dựng đất nước phát triển nhanh, bền vững, phồn vinh, hạnh phúc.

Để thực hiện được mục tiêu ấy, toàn ngành cần quán triệt và triển khai hiệu quả Nghị quyết số 19-NQ/TW ngày 16 tháng 6 năm 2022 của Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Đây là định hướng chiến lược, là con đường tất yếu để phát huy sức mạnh nội sinh, khai thác tiềm năng, lợi thế, bảo đảm cho nông nghiệp nước ta phát triển toàn diện, bền vững. Cùng với đó, cần thực hiện nghiêm Chỉ thị số 29-CT/TW ngày 3 tháng 01 năm 2023 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ mới; coi đây là nhiệm vụ thường xuyên, là trách nhiệm chính trị của cả hệ thống, của từng cán bộ, đảng viên và mỗi người dân.

Trên cơ sở đó, trong thời gian tới, ngành NNMT sẽ tập trung thực hiện một số nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm như sau:

Thứ nhất, hoàn thiện thể chế và mô hình quản trị hiện đại, thống nhất. Rà soát, sửa đổi toàn diện pháp luật về đất đai, nước, rừng, môi trường, khí hậu và nông nghiệp bảo đảm đồng bộ, minh bạch. Kiện toàn mô hình Bộ tinh gọn, đa ngành, có khả năng hoạch định chiến lược và quản lý tổng hợp theo vùng, lưu vực và hệ sinh thái. Phân cấp mạnh gắn với trách nhiệm giải trình, nâng cao vai trò điều phối của Trung ương và hiệu lực quản lý ở địa phương.

Thứ hai, phát triển nông nghiệp sinh thái, kinh tế xanh và tuần hoàn. Chuyển mạnh từ tăng trưởng chiều rộng sang giá trị bền vững dựa trên khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nhân rộng mô hình phát thải thấp, bảo tồn đa dạng sinh học, quản lý rừng bền vững. Thiết lập tiêu chuẩn xanh, nâng tầm thương hiệu nông sản Việt Nam gắn với truy xuất nguồn gốc, chỉ dẫn địa lý và tín chỉ các-bon.

Thứ ba, quản lý, sử dụng hiệu quả và bền vững tài nguyên quốc gia. Khai thác tiết kiệm đất, nước, rừng, khoáng sản, biển phục vụ phát triển lâu dài. Bảo đảm an ninh nguồn nước, nhất là các lưu vực xuyên biên giới như Mekong. Số hóa, công khai dữ liệu tài nguyên - môi trường, nâng cao quản trị dựa trên kết quả, bằng chứng.

Thứ tư, thúc đẩy khoa học - công nghệ và chuyển đổi số làm động lực bứt phá. Ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, cảm biến, chuỗi khối trong giám sát tài nguyên và nông nghiệp thông minh. Đẩy mạnh nghiên cứu giống cây, con thích ứng khí hậu; hỗ trợ khởi nghiệp và hệ sinh thái đổi mới sáng tạo ở nông thôn.

Thứ năm, nâng cao hiệu lực quản trị và huy động nguồn lực cho chuyển đổi xanh. Bộ máy phải tinh gọn, cán bộ phải vững chuyên môn, chắc bản lĩnh, đáp ứng yêu cầu quản lý đa ngành. Khai thông nguồn lực trong nước và quốc tế, nhất là tài chính về khí hậu, ODA thế hệ mới, vốn tư nhân cho đầu tư xanh. Chủ động tham gia các sáng kiến toàn cầu về phát thải ròng “0”, kinh tế các-bon thấp; khẳng định vai trò và vị thế Việt Nam trong khu vực và thế giới.

“Bước vào kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc, ngành NNMT với quyết tâm cao và khát vọng lớn lao, tin tưởng rằng sẽ tiếp tục lập nên những thành tựu mới, đóng góp quan trọng cho sự nghiệp xây dựng đất nước Việt Nam hùng cường, thịnh vượng”, Bộ trưởng Trần Đức Thắng khẳng định.