Ông đánh giá thế nào về tiến trình phát triển của khu vực kinh tế tư nhân nước ta hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh Nghị quyết 68-NQ/TW (Nghị quyết 68) về phát triển kinh tế tư nhân vừa được ban hành và bắt đầu triển khai?

Ông Phạm Tấn Công:

Từ con số khoảng 5.000 DN tại thời điểm Luật Doanh nghiệp tư nhân và Luật Công ty năm 1990 có hiệu lực, đến nay khu vực kinh tế tư nhân hiện có khoảng hơn 940 nghìn DN và hơn 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước và sử dụng khoảng 82% tổng số lao động. Khu vực kinh tế tư nhân, nhất là các DN tư nhân, chính là lực lượng xung kích, chủ lực trong việc thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần quan trọng đưa đất nước ra khỏi tình trạng kém phát triển trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình.

Như vậy, khu vực kinh tế tư nhân đã có những đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, là lực lượng chủ lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động, gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, góp phần xoá đói, giảm nghèo, ổn định đời sống xã hội. Nhiều DN tư nhân đã phát triển lớn mạnh, khẳng định thương hiệu và vươn ra thị trường khu vực, thế giới.

Có thể nói Nghị quyết 68 ra đời trong một thời điểm rất đặc biệt - khi kinh tế thế giới đang tái định hình chuỗi giá trị và Việt Nam đứng trước cơ hội lịch sử để nâng cấp vị thế. Nếu được triển khai đồng bộ, đây sẽ là chìa khóa mở ra “thập kỷ vàng” của khu vực tư nhân Việt Nam, đưa DN trở thành trụ cột trong hành trình phát triển nhanh, bền vững và tự cường của đất nước.

Trong 5 tháng kể từ khi Nghị quyết 68 ra đời, đã có hơn 93 nghìn DN được thành lập mới, trung bình mỗi tháng đạt gần 18,7 nghìn DN, gấp hơn 1,4 lần so với mức trung bình 13,1 nghìn DN/tháng của năm 2024.

Với vai trò đại diện cộng đồng DN Việt Nam, VCCI sẽ có những hành động, giải pháp cụ thể nào để hiện thực hóa các nội dung quan trọng trong Nghị quyết 68, giúp DN có điều kiện phát huy?

VCCI sẽ tập trung vào một số trọng tâm sau:

Phát huy tốt vai trò đại diện, cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với cộng động DN, doanh nhân thông qua việc tổng hợp các kiến nghị, lắng nghe các phản ánh của doanh nhân, DN, các hiệp hội DN để chuyển đến các cơ quan chức năng; tuyên truyền phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến cộng đồng doanh nhân, DN; hằng năm thường xuyên tổ chức các cuộc gặp gỡ, tiếp xúc giữa lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các bộ ngành, địa phương với cộng đồng DN Việt Nam. Đồng thời, VCCI sẽ thiết lập cơ chế phản hồi nhanh của DN với cơ quan nhà nước, tổ chức định kỳ khảo sát, đánh giá mức độ hưởng lợi của DN từ Nghị quyết 68, từ đó đề xuất điều chỉnh, cải tiến chính sách để nghị quyết đi vào thực chất.

VCCI cũng sẽ tiếp tục phối hợp với các Ủy ban của Quốc hội, các bộ, ngành để rà soát, sửa đổi, đề xuất hệ thống văn bản pháp luật (luật, nghị định, thông tư) liên quan đến quyền tài sản, quyền kinh doanh, đất đai, tín dụng, hải quan và dữ liệu - nhằm hiện thực hóa nguyên tắc cạnh tranh bình đẳng, thủ tục minh bạch, chi phí thấp mà nghị quyết đặt ra. Tiếp tục tiên phong trong phát động và triển khai nhiều hoạt động quan trọng nhắm thúc đẩy cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư - kinh doanh tại Việt Nam, thông qua các bộ chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), xây dựng các mô hình liên kết, hợp tác phát triển kinh tế các vùng, các địa phương, từ đó tạo sức cạnh tranh tốt hơn cho nền kinh tế Việt Nam. VCCI sẽ đồng hành cùng Chính phủ để theo dõi, đánh giá việc thực thi nghị quyết, rà soát chồng chéo, xung đột chính sách và kiến nghị cắt giảm thủ tục hành chính.

VCCI cũng sẽ tiếp tục tập trung nâng cao năng lực cho các hiệp hội/hội DN ngành, địa phương; Chủ động, tích cực triển khai hàng loạt hoạt động xúc tiến thương mại đầu tư, hỗ trợ DN hội nhập kinh tế quốc tế; đổi mới công tác xúc tiến thương mại - đầu tư kết hợp truyền thống và ứng dụng công nghệ số…

Nghị quyết 68 không chỉ là “chìa khóa” tháo gỡ khó khăn cho DN mà còn đặt lên vai doanh nhân trách nhiệm lớn trong việc trở thành kiến trúc sư của mô hình tăng trưởng mới. Theo ông, mỗi DN (đặc biệt là DNNVV) cần làm gì để thật sự xứng đáng với vị thế “động lực quan trọng nhất” của nền kinh tế?

Đúng vậy, Nghị quyết 68 không chỉ mở ra cơ hội, mà còn đặt ra trách nhiệm lịch sử cho đội ngũ doanh nhân Việt Nam. Vì thế, nền kinh tế cần chuyển mình mạnh mẽ trên các phương diện sau:

Đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các DN cần chú trọng đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) để tạo ra sản phẩm, dịch vụ mới, nâng cao giá trị gia tăng và sự khác biệt so với đối thủ cạnh tranh. Không chỉ tập trung vào thị trường nội địa, DN cần tích cực tìm kiếm và khai thác các thị trường quốc tế, tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu để tăng trưởng doanh thu và quy mô.

Tận dụng công nghệ số. Trong bối cảnh hiện nay, DN cần áp dụng công nghệ số vào mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh và quản lý để tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí, tăng hiệu quả hoạt động và nâng cao trải nghiệm khách hàng. Tích hợp các giải pháp trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu lớn (Big Data) để hiểu rõ hơn về thị trường, khách hàng, từ đó đưa ra quyết định kinh doanh chính xác và kịp thời.

Phát triển bền vững và kinh tế xanh. DN cần chuyển từ tư duy ngắn hạn sang tư duy chiến lược và bền vững, coi đổi mới sáng tạo, xanh hóa, và chuyển đổi số là con đường tất yếu. DN cần thực hiện các tiêu chí Môi trường, Xã hội và Quản trị (ESG) để hoạt động sản xuất kinh doanh có trách nhiệm, thân thiện với môi trường và tạo ra tác động tích cực cho xã hội. Chuyển đổi mô hình sản xuất theo hướng tuần hoàn, tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên, giảm thiểu chất thải và tái chế vật liệu để đảm bảo sự phát triển bền vững.

Phát triển nguồn nhân lực, xây dựng văn hóa kinh doanh. Đầu tư vào việc đào tạo, nâng cao kỹ năng và năng lực cho đội ngũ nhân viên, đặc biệt là các kỹ năng về công nghệ số và tư duy sáng tạo để đáp ứng yêu cầu mới của nền kinh tế. Xây dựng văn hóa DN và đạo đức kinh doanh, đề cao tính liêm chính, minh bạch, tôn trọng pháp luật, khuyến khích đổi mới, học hỏi và tinh thần làm việc tập thể, phát triển hài hòa với cộng đồng. Đây là nền tảng để doanh nhân Việt khẳng định bản lĩnh dân tộc và hội nhập quốc tế.

Tăng cường kết nối và hợp tác. Xây dựng mối quan hệ hợp tác chặt chẽ với các đối tác trong chuỗi cung ứng để cùng nhau nâng cao chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh. Tham gia tích cực vào các hiệp hội, tổ chức ngành nghề để trao đổi kinh nghiệm, tiếp cận thông tin thị trường và cùng nhau giải quyết các vấn đề chung. Một DN đơn lẻ không thể tạo ra sức bật cho nền kinh tế, nhưng một hệ sinh thái DN liên kết – từ hộ kinh doanh đến tập đoàn có thể làm được. Khi DN Việt đoàn kết, chia sẻ và cùng đổi mới, chúng ta sẽ có một khu vực tư nhân mạnh.

Để Nghị quyết 68 thẩm thấu vào thực tiễn cuộc sống, mối quan hệ giữa Nhà nước và DN cần được chuyển sang “đồng hành – kiến tạo”. Theo ông, cần có những giải pháp gì để thúc đẩy nhanh quá trình này?

Từ đầu năm nay, VCCI đã nhận được hàng trăm ý kiến phản ánh của DN về những bất cập trong các quy định về kinh doanh. Trong các phản ánh này, chúng tôi nhận thấy, không gian để chúng ta tiếp tục cải cách vẫn còn, bởi vì vẫn có khá nhiều bất cập, bất hợp lý xuất phát từ các quy định, từ cấp luật cho đến văn bản dưới luật.

Do đó, để hoàn thiện thể chế, cần phải đẩy mạnh và quyết liệt hơn nữa hoạt động rà soát, xử lý các vướng mắc.

Theo quan sát của chúng tôi, các thiết kế chính sách có xu hướng áp dụng “tiền kiểm” hơn là “hậu kiểm”. Có thể nhận thấy rõ ràng trong cơ chế quản lý đối với các ngành nghề kinh doanh có điều kiện.

Hiện nay, theo thống kê phải có hơn 220 ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Đây chỉ là những ngành nghề kinh doanh “cha”, ở trong đó còn có những ngành nghề kinh doanh “con”, “cháu”. Thực tế, số ngành nghề kinh doanh có điều kiện lớn hơn rất nhiều. Có thể thấy, phần lớn cơ chế quản lý đối với các ngành nghề này đều là “tiền kiểm”, tức là phải xin cấp phép rồi mới được hoạt động.

Theo quan sát của chúng tôi, việc bổ sung các ngành nghề kinh doanh có điều kiện cũng không quá khó. Việc lý giải và chứng minh tại sao ngành nghề đó phải là ngành nghề kinh doanh có điều kiện có trường hợp thiếu thuyết phục. Điều này tạo ra nguy cơ là các ngành nghề kinh doanh có điều kiện bị phình to. Hiện tượng này cũng đưa đến quan ngại là, cơ chế “xin – cho” vẫn còn khá mạnh trong từ duy soạn thảo, xây dựng chính sách.

Ngay cả, các dạng thủ tục hành chính của một số hoạt động kinh doanh, chúng tôi nhận thấy vẫn có nhiều quy định yêu cầu DN phải thực hiện thông báo, đăng ký, báo cáo. Có những thủ tục thiết kế tương tự như cấp phép – phải có sự xác nhận của cơ quan quản lý của nhà nước mới được phép thực hiện. Điều này khiến cho những hoạt động của DN khó khăn và gia tăng chi phí. Điều đó cũng cho thấy, tư duy soạn thảo chính sách trong một số trường hợp vẫn còn nặng nề tư duy quản lý hành chính, "xin - cho".

Đặc biệt cần đẩy mạnh hơn nữa hoạt động chuyển đổi số, đẩy mạnh và nhanh các thủ tục hành chính trên môi trường điện tử. Phải nhìn nhận rằng, hoạt động thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử đã tạo thuận lợi rất lớn cho người dân, DN. Giảm việc tiếp xúc với cán bộ quản lý cũng sẽ góp phần giảm các nguy cơ nhũng nhiễu, tham nhũng và tiêu cực.

Bên cạnh những thành công đạt được, trong những vướng mắc mà DN gửi về VCCI, DN cho thấy, một số trường hợp, thủ tục thực hiện vẫn chưa ổn. Ngoài ra, không phải tất cả các thủ tục hành chính đều đã được thực hiện trên môi trường điện tử, cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát để đẩy nhanh các thủ tục hành chính đang thực hiện theo phương thức truyền thống sang phương thức điện tử.

Một mục tiêu lớn trong Nghị quyết 68 là bãi bỏ 30% điều kiện kinh doanh, giảm 30% chi phí tuân thủ cho DN. Theo ông, đâu là cách làm khả thi và hiệu quả nhất để đạt được mục tiêu này?

Một trong những vấn đề mà DN quan tâm, sau rất nhiều đợt rà soát là cắt giảm, đơn giản hóa quy định kinh doanh, giảm chi phí tuân thủ cho DN. Bởi vì, có nhiều kiến nghị của DN, những điểm vướng mà DN phản ánh, vẫn chưa được ghi nhận trong các phương án này. Một vấn đề nữa là, sự tham gia của cộng đồng kinh doanh trong hoạt động này còn khá là hạn chế.

Theo chúng tôi, cần phát huy vai trò của các tổ chức độc lập trong hoạt động rà soát, kiến nghị - đây là tiếng nói phản biện từ thực tiễn và đưa đến góc nhìn từ thực tiễn để các bộ phận soạn thảo chính sách nhìn nhận một cách toàn diện.

Trân trọng cảm ơn ông!

Thực hiện: Nguyễn Dũng - Thanh Tâm - Thúy Hằng - Quang Hùng